ROUBEN MELIK: Fusillés

A la mémoire de Missak Manouchian



Midi minuit dans tous les champs tentaculaires
Sur tous les fronts collés aux murs des fusillades,
Midi minuit collés au cou des camarades
Sur tous les murs chaussés de sang d’hommes d’affaires.

Douze matins d’hiver douze fleurs de printemps,
Pour crever les yeux sûrs pour torturer la vie,
Pour clouer la misère au marché de la vie,
Douze balles d’acier douze mots de printemps.

Dans les veines du temps dans la tête du sourd
La mort bat le rappel le temps cogne à la tempe,
Dans les mains de l’aveugle à la lèvre d’amour
Le temps meurt à chaque heure et glisse sous la rampe.

Dans la cellule à coins perdus midi minuit
Le soleil passe et frappe au ciel interminable
Le soleil tombe au fond du ciel interminable
Dans la baraque à coins perdus midi minuit.

Les flaques sous les pas, les lacs sous les paupières,
Les condamnés de droit commun les assassins
Sur les corps matraqués, les voleurs de lumières
Les meurtriers de grands chemins, les spadassins.

Douze flèches de sang douze doigts de douleur
Pour clouer la misère au masque du silence,
Pour crever les yeux sûrs, pour hurler le silence
Douze miroirs sans tain douze corps sans douleur.

Sur les tombeaux pavés d’argent des bacchanales
Midi sonne minuit au flanc des barricades,
Sur tous les rails tordus au roc des mitraillades
Midi sonne minuit aux murs des capitales.


ROUBEN MELIK

« La Procession » - Poésie 1942-1984
Messidor – Temps actuels et Rougerie

The Armenian Weekly devotes several pages to poetry in the Annual Magazine

SOFIA KONTOGEORGE KOSTOS: ON THE OTHER SIDE

So imminent and ever-present was the peril, and so fresh the memory of these dire events in the minds of the non-Mussulman subjects of the sultan, that illiterate Christian mothers had fallen into the habit of dating events as so many years before or after “such and such a massacre.” —George Horton, The Blight of Asia


I stand outside a solid wall
of ancestral olive wood.
It contains gnarly wooden fruits
from the memory of what— once was
an olive branch.
Clutching my camera,
I press my eye
against a gape in the wall to see—
through to the other side.

I spy a woman—she doesn’t see me—
perhaps she’s forty.
Her face swollen red, soaked by tears—
she’s mouthing words in a whisper.
I hear the scratch of her pen
as it moves across
the back of her family icon:

Easter Sunday, 1895

Recalling the day, her body heaves!
On a sheet of plain paper
she draws a line
from up to down.
In the middle
she draws a new line from left to right—
the lines form a cross.
Beneath the cross she writes:

Eternal Their Memory

Her hand quivers—
slowly she pens her husband’s name:
Garabed
then her sons’ names:
Dickran
Armenak
Hagop
Mihran
Atom

She hands her list to the village priest
furtively waiting at her door. He tells her
he will bless their names
with the names of the other dead.

Her body falls to the floor.
She’s crying, but I hear no sound.
She curls up like a wounded bird
before it dies. Her silence
sears my soul—
as I stand – safe – on the other side.

Մինաս Նուրի։ Լէյլաս

Դեռ կը փնտռեմ, ու չըկաս դուն --.
Թափառելէն դուռնէ ի դուռ,
Մազերս ծաղկեր՝ դարձեր են ձիւն,
Լէյլաս, Լէյլա՜ս, իմ Լէյլաս լուռ,
Դեռ կը փնտռեմ՝ ու չըկաս դուն։


Մինաս Նուրի, «ԱՐԵՒՈՐԴԻ, Փունջ մը՝ Հին եւ Նոր Բանաստեղծութիւններէս»
New York, 1958

Alan Whitehorn: Coffee Paradoxes

In a society so poor,
what is striking
is the number of stores selling large flat screen TVs.

In a society with so much pollution,
what is puzzling
is the number of disposable plastic bags for everything.

In a polity where the state-media attempt to control the message,
what is challenging
is the number of cell phones.

In a society with such persistent poverty,
what is shocking
is the multitude of high-end coffee shops.

Perhaps in those smoke-filled cafes,
they reflect on these paradoxes.
Or maybe,
they just sip their coffee.

Մինաս Նուրի; Օրօր ու Նանի

Օրօ՜ր ու նանի, օրօ՜ր ու նանի.
Ամէն բան, կ՛ընեն, վախճան մը ունի.
Բայց ոչ այս գիշերն. Քեզ ըսեմ, տղաս,
Մեր գիշերն, կարծեմ, առաւօտ չունի։

Աչքերդ գոցէ, բան մը մի՛ յիշեր--
Հաւն ալ այս գիշեր օղի է քաշեր,
Թէ շատ կը խօսի, թէ սուտ կը խօսի.
Ես գիտեմ՝ յանհունս կ՛երկարի գիշեր։

Օրօ՜ր ու նանի, օրօ՜ր ու նանի.
Լիմպոսին մէջն ենք, ու ժամն է քունի.
Անվերջ խաւարն է ամեւուս վրայ.
Այսպիսի աշխարհն՝ Սատանան տանի.
Օրօ՜ր ամենուն, օրօ՜ր ու նանի.
Այս գիշերն երբէք, առաւօտ չունի։


Մինաս Նուրի, «ԱՐԵՒՈՐԴԻ, Փունջ մը՝ Հին եւ Նոր Բանաստեղծութիւններէս»
New York, 1958

Արմենուհի Տիգրանեան-Ահարոնեան։ Հոգի, Հոգի Լինէի

Click here for the audio clip Let me be a spirit read by Lola Koundakjian.

Հոգի, հոգի լինէի,
Անձեւ, աննիւթ, անմարմին,
Բայց ապրէի, ձուլուէի,
Սիրող, երգող սրտերին։

Եւ անվախճան մի սիրով
Փայփայէի մեղմագին,
Անմահների օրօրօվ
Օրօրէի ամէնքին։



Բանաստեղծութիւններ, Պէյրութ : տպ. Համազգային, 1969.

Nayiri: In Reality

“Sorry,” you said, “bye”
and abandoned ship
as if our friendship
was only a lie.

“How fickle you are!”
I wondered aloud
searching for memoirs
of the man I loved.

Ghosts of sentiments
in a twilight dance,
strings of instruments
of discordant sounds,

wishes, illusions
heaped into a mound,
unrequited love
was all I could find.

“Where are you”? I screamed.
Echoes filled the air.
It was just my dream
You were never there.

October 2008

Լեւոն Շանթ: Տերեւներ

Կը ծլինք, ծաղկինք,
Գարնան օրերուն,
Նազով կ՛օրօրուինք
Կանաչ ճիւղերուն։

Ամրան՝ արեւը
Կու գայ, կը շողայ,
Ցօղը մեր կուրծքին
Կը խաղայ, դողայ։

Դաշտը մերկացաւ,
Ալ ծաղիկ չկայ,
Մեղմիկ զեփիւռը
Ալ չի շընկշընկայ։

Ինչու՞ ճիւղերէն
Կախուինք ու դեղնինք,
Լաւ չէ՞ որ մենք ալ
Թեւ առնենք, թռչինք։

Եկէ՛ք, ա՛յ հովեր,
Հեռու տեղերէն,
Փրցուցէ՛ք, տարէ՛ք,
Մեզ չոր ճիւղերէն։

Փրցուցէ՛ք, առէ՛ք,
Մեզ ձեր թեւերուն.
Աշունն է եկեր,
Տարէ՛ք մեզ հեռուն։

Milena Abrahamyan

Milena was born in Yerevan and immigrated to the United States when she was 10 years old. Since then she has been crafting a story to make sense of who she is and what has granted her the privelege of such a unique experience living in the Diaspora. Currently she is a Creative Writing and Women's Studies double major at Hunter College. Some of her goals for the future include publishing a memoir, and learning to read and write better Armenian. She believes that once she has mastered the Armenian language the struggle with words will be more rewarding.

Vacation Notice/Արձակուրդ

Kind Reader:

The Armenian Poetry Project will be on a Christmas break.

During this period, I encourage you to read through the Project's archives by clicking on the Author or Monthly links found on the right side of the page.

I look forward to hearing from you.

Best regards,

ձ՝

Լօլա Գունտաքճեան/Lola Koundakjian
ArmenianPoetryProject[at]gmail[dom]com

Nayiri: Hindsight

On that fateful Spring night
the music was so loud
that I could not quite hear
your whispers in my ear.

I nodded with my head
Feigning to be polite;
Little did I know that
I had signed up for life!

Fifty years together
were not an easy ride;
we have had our fair share
of taking life in stride.

I think it’s only fair
That I should now confide;
‘wish I’d heard you better
On that fateful Spring night!

March 1992


Nayiri is the pen name of an author who wishes to remain anonymous.

Nayiri: Bye Lines

Hi dear!

Your linen is clean
And the bed is done
I took the mail in
And left the den light on.

Coffee is in the pot
(you always liked it hot)
A meal in the oven
Just turn the button on.

Sorry could not linger
Wrapped around your finger.
It’s time you mind the store!
I will be home no more!

Bye dear!

1990

Nayiri is the pen name of an author who wishes to remain anonymous.

Իգնա Սարըասլան: ՓԱԹԻԼՆԵՐ

Երկնուղէշ աղօթքներու մէջ երփներանգ բողոքներ
Անմեկնելի μառեր վիրաւոր ճնճղուկի մը փետուրներուն
Ահագնատեսիլ ամայութեան գոգը մզկիթներ համր
Ինքնաշաժներու անիւներուն եռանկիւն ապրումներ
Մինչ քաղաքին վրայ դարձեալ ձիւն կը տեղար
Երկու տաnբեր փաթիլ էիք
Երկու տաnբեր սրտէ ներս
Այս եղանակին ջուր չէք կրնար ըլլալ - կը սառիք
Չէք կրնար թափառիլ - չէք կրնար սիրաμանիլ
Այլ ձեր յոսերուն լոյսին տակ պանդոկի մը սենեակը
Գարուն մը կ’երազէք արձաններու հետ - արձաններու
նման
Մինչ քաղաքին վրայ դարձեալ ձիւն կը տեղայ
Երկու տաnμեր փաթիլ էք
Երկու տաnμեր սրտէ ներս
Ադամալոյսին կիթառի մը հեծկլտուքը պիտի լսէք
Պիտի լռէք - պիտի երգէք - պիտի լաք ակամայ
Յղի աղջամուղջին աչքերը պիտի փորէք
Վագր հորիզոնը արեւներ պիտի լափէ
Մինչ քաղաքին վրայ դարձեալ ձիւն պիտի տեղայ
Երկու տաnμեր փաթիլ պիտի ըլլաք
Երկու տաnμեր սրտէ ներս

SNOWFLAKES
Colorful complaints in heavenward prayers
Inexplicable words on the feathers of a wounded sparrow
Silent mosques in the heart of a frightful desert
Triangular emotions of car wheels
Meanwhile it snowed again over the city
You were two different snowflakes
Within two different hearts
In this weather water turns into ice
You cannot wander around and you cannot make love
But under the light of your hopes in your hotel room
You can only dream of a spring with the statues
Yourselves akin to the statues
Meanwhile it snows again over the city
You are two different snowflakes
Within two different hearts
At dawn you will hear the sobbing of a guitar
You will be silent - you will sing - you will cry reluctantly
You will dig out the eyes of the impregnated twilight
The horizon will devour the suns like a tiger
Meanwhile it will snow again over the city
You will be two different snowflakes
Within two different hearts

FLOCONS DE NEIGE
De vives complaintes dans des prières montant au ciel
Des mots obscurs sur les plumes des moineaux blessés
Des mosquées muettes dans un effrayant désert
Des roues de voitures qui tournent d’un mouvement triangulaire
Tandis que sur la ville il neigeait encore
Vous étiez deux flocons de neige différents
Dans deux coeurs différents
Avec ce froid vous êtes comme un ruisseau gelé
Vous ne pouvez pas errer - vous n’avez pas de mots d’amour
Mais sous la lueur de vos espoirs dans une chambre d’hôtel
Vous rêvez au printemps avec les statuettes comme des statues
Tandis que sur la ville il neige encore
Vous êtes deux flocons de neige différents
Dans deux coeurs différents
A l’aurore vous écouterez les sanglots d’une guitare
Vous vous tairez - vous chanterez - vous pleurerez
malgré vous
Vous creuserez les yeux du crépuscule qui triomphe
L’horizon dévorera comme un tigre les soleils
Tandis que sur la ville il neigera encore
Vous serez deux flocons de neige différents
Dans deux coeurs différents

English and French translations by Berge Turabian

Իգնա Սարըասլան: ԱԹԵՆԱՍԻ ՄԵՀԵԱՆԻՆ ՄԷՋ

Click to hear the audio clip IN THE TEMPLE OF ATHENA
read by Lola Koundakjian.


Աթենասի մեհեանին մէջ քեզի պիտի սպասեմ այս գիշեր
Ողիմպոսի երկնակամարին տակ բոլոր զանգակները պիտի
ղօղանջեն
Ձիւնասպիտակ կարապներ պիտի լողան աւազաններու մէջ
Առուակներու կարկաջը պիտի լսուի ժայռերու տակ
Աթենասի մեհեանին մէջ քեզի պիտի սպասեմ այս գիշեր
Որփէոսի քնարը սիրոյ հին հէքեաթ մը պիտի պատմԷ
Յաւերժահարսերու սրինգները քու գալուստդ պիտի
աւետեն
Սիրատենչ տատրակներ պիտի թառին ձիթենիներու վրայ
Աթենասի մեհեանին մէջ քեզի պիտի սպասեմ այս գիշեր
Աչքերուդ չափ անոյշ գինին նոյն բաժակէն պիտի ըմպենք
Խարոյկ շրթներդ կարօտակէզ շրթներուս մէջ պիտի մարեմ
Պլպլացող աստղերուն տակ տարփանքի արձանը պիտի
կերտենք
Աթենասի մեհեանին մէջ քեզի պիտի սպասեմ այս գիշեր

IN THE TEMPLE OF ATHENA

In the temple of Athena I will wait for you tonight
All the bells will tinkle under the firmament of Olympus
Snow-white swans will swim in the pools
The murmur of brooklets will be heard beneath the rocks
In the temple of Athena I will wait for you tonight
The lyre of Orpheus will tell an ancient love story
The flutes of nymphs will herald your arrival
The loving turtledoves will perch on the olive trees
In the temple of Athena I will wait for you tonight
From the same cup we will drink the wine–sweet as your eyes
I will extinguish your burning lips with mine
Under the glimmering stars we will sculpt the monument of
passion
In the temple of Athena I will wait for you tonight

DANS LE TEMPLE D’ATHÉNA

Cette nuit dans le temple d’Athéna je t’attendrai
Sous le firmament d’Olympe sonneront tous les glas
Des cygnes blancs comme la neige nageront dans les bassins
On écoutera le murmure des ruisseaux sous les rochers
Cette nuit dans le temple d’Athéna je t’attendrai
La lyre d’Orphée racontera de vieux contes d’amour
Les flûtes des nymphes annonceront ton arrivée
Des tourterelles amoureuses se poseront sur les oliviers
Cette nuit dans le temple d’Athéna je t’attendrai
Nous boirons à la même coupe le vin aussi doux que tes yeux
J’éteindrai de mes lèvres le feu de tes lèvres languissantes
Sous les étoiles étincelantes nous sculpterons la statue du désir
Cette nuit dans le temple d’Athéna je t’attendrai

English and French translations by Berge Turabian

Իգնա Սարըասլան: Կ’ ԱՆՁՐԵՒԷՐ

Կ’անձրեւէր
Ճնճղուկ մը թառեցաւ
Մարդու մը գլխին
Օդը μացաւ
Ճնճղուկը թռաւ
Մարդու գլխէն
Ուրիշ մարդու մը գլուխը
Կ’անձրեւէր
Յոյս մը թառեցաւ
Սրտի մը խորին
Օդը μացաւ
Եւ յոյսը թռաւ
Սրտին խորէն
Ուրիշ սրտի մը խորը
Կ’անձրեւէր
Աստղ մը թառեցաւ
Երկնքի կապոյտին
Օդը μացաւ
Աւաղ ան ալ թռաւ
Երկնքին կապոյտէն
Ուրիշ երկնքի մը կապոյտը

IT WAS RAINING

It was raining
A sparrow perched
On a man’s head
The skies cleared
The sparrow flew
From that man’s head
To another’s
It was raining
A single hope landed
In the bottom of a heart
The skies cleared
The hope flew
From the bottom of that heart
To another’s
It was raining
A star perched
Upon the blue of a sky
The skies cleared
Alas, it too flew
From the blue of that sky
To another’s

IL PLEUVAIT

Il pleuvait
Un moineau s’est posé
Sur la tête d’un homme
L’air s’est éclairci
Le moineau s’est envolé
De la tête de l’homme
A la tête d’un autre homme
Il pleuvait
Un espoir s’est posé
Au fond d’un coeur
L’air s’est éclairci
L’espoir s’est envolé
Du fond du coeur
Au fond d’un autre coeur
Il pleuvait
Une étoile s’est posée
Au bleu d’un ciel
L’air s’est éclairci
Hélas, elle aussi s’est envolée
Du bleu du ciel
Au bleu d’un autre ciel

English and French translations by Berge Turabian

Իգնա Սարըասլան: ՀՈՐԻԶՈՆԷՆ ՆՈՐ ՏԱՐԻ ՄԸ ԾԱԳԵՑԱՒ

Վերջալոյսովն սառ արեւին
Դէպի անցեալ տարի մըն ալ սահեցաւ
Սրընթաց իբր ճառագայթ մը ոսկեփայլ
Քաղցր իբրերազ մը երփներանգ
Զուարթ իբրերգ մը հայրենի
Մեղմ իբրշունչ մը զեփիւռի
Ջինջ իբրերկինք մը գարնան
Արշալոյսովն վառ արեւին
Հորիզոնէն նոր տարի մը պիտի ծագի
Դեռափթիթ յոյսերով μեռնաւոր
Ու յետոյ յամրօրէն
Ան ալ մայրը պիտի մտնէ
Մեր անձուկ աշխարհի
Բոլոր անմահ կարծուող ապրումներուն նման



A NEW YEAR IS RISING ON THE HORIZON

In the sunset of the cooling sun
Another year has glided into the past
Quick as a golden ray of light
Sweet like a colored dream
Joyful as a homeland song
Soft like a breath of breeze
Clear as a sky in spring
In the sunrise of a blazing sun
A new year is dawning on the horizon
Loaded with newly sprouted hope
Then it too will gently set
Like all the passions of our narrow world
Deemed to be
Immortal


UNE NOUVELLE ANNÉE SE LÈVE À L’HORIZON

Avec le coucher d’un soleil froid
Une année de plus se glisse dans le passé
Brusque comme une lueur dorée
Exquise comme un rêve enluminé
Gaie comme un chant de pays
Douce comme le souffle d’une brise
Claire comme le ciel de printemps
Avec le lever d’un soleil chaud
Une nouvelle année se lève à l’horizon
Jeune et lourde d’espoirs
Qui bientôt tout doucement
Va se coucher elle aussi
Comme toutes les passions de notre petite terre
Qu’on croyait immortelles.


French and English translations by Berge Turabian.

Սոնիա-Սանան: պուրճ համուտ, սալամթաք

ընկերներուս



հազար երազ հազար անէծք պահած մայթեր
հազար անթէն հազար թիթեղ կապած շէնքեր
հազար հազար լուացքի թել շալկած թաղեր
գաղտագողի եւ մուրացկան
հաշիշամոլ եւ բոզարած
քաղաքի լուռ ժամացոյցը
ծոթրինի հում հոտերով
առաւօտեան մութ ժամերուն կը լարեն
մինչ
առնէտները մեծապատիւ
կը սլքտան
երկյարկանի եւ երբեմն ալ չորս յարկանի
զիրար հրող-հրմշտկող
իրար քամակ ծոց ու քրտինք հոտոտացող
պէթոնապատ-պէթոնահամ շէնքերու նեղ մուտքերուն
կը կրծոտեն-կը բզկտեն
կրունկները պուրճի համուտի լխկած կեանքին
կը լզուըրտեն մնացորդաց ինքնութիւնը
հին թաղերուն
տանտէրի պէս գոգնոց կապած
կը տնտեսեն կը լրտեսեն
անցուդարձը
թոյլ յօրանջը
նեղ թաղերուն
եւ
կը սպասեն
լեղապատառ
ճմռթկուած ու անճրկած
քաղաքի ծոյլ զարթնումին

պուրճ համուտ սալամթաք






հազար գիշեր հազար աստղիկ
հազար ալիք հազար երկինք
հազար հազար տանիք անդին
կօշիկներս ես կը փնտռեմ
հեռանալու բաւիղներուդ դարանակալ խորերէն
ուր
զինուեցան եւ զուգուեցան
արմատ դրին ու հեռացան
երիտասարդներ յայտնի անյայտ
կոյս աղջիկներ նամուս պահած
տարիք առած ոսկերիչներ դրամ դիզած
թեւեր առին ու մեկնեցան
պատերազմին չդիմացան
բանբասանքին չմիացան
պայ-պայ ըսին ու հեռացան
եւ մնացիր առնէտներու բեմահարթակ
ծակ շէնքերու քարեվանդակ
սուտ խօսքերու հրովարտակ


պուրճ համուտ, սալամթաք


հազար երազ, հազար մուրազ պահած սրտեր
հազար թախիծ հազար վառ խինդ տեսած աչքեր
հազար անգամ շպարի տուն գացած կիներ
կը միանան պուրճ համուտի թաղերուն մէջ
կը քարոզեն կը հայհոյեն
լեզուն կտրած ազգին ուղին դեռ կ՛որոնեն
սուտ սուտ երգեր կը յօրինեն
օրօր կ՛ըսեն կը քնացնեն
պատերազմէն խուլցած տղոց
տարագրութեամբ մաշած մարդոց
հոգիները դեռ կը ծախեն
ու կ՛արբենան յաւէտ ապրող ժողովուրդի տեսլականով
սակարկուած հաճոյքներու տեսաշարով
action ֆիլմի սուտ զարկերով

եւ կը վազեն լեզունին կախ
քրտնքախաշ ու քարշահոտ
արաբական ռեսթորանի օղին ումպ ումպ կուլ տալու
թավլիի պէս պարահանդէս-երգահանդէս խաղալու



պուրճ համուտ, սալամթաք



եւ Ատվիլի հաստ ու կլոր
փորը տնկած յղի տուփը
ես կը կլլեմ հատիկ հատիկ
որ չցաւիմ
մարմինիս մէջ
թափառական
քաղցկեղի պէս անկասելի
պուրճ համուտի հիւանդագին փողոցներու
ախտավարակ տարածումէն
մէջս հինցած հազար □խուճապ□, հազար կարօտ եւ յիշատակ
մսագործի սուր դանակով ես կը մանրեմ հատիկ-հատիկ
հին սէրերս, արցունքներս ու մազերս
ցրի կու տամ
կուկուզ ըրած
սովահար
առնէտներուն մուրացկան
ճամպրուկիս մէջ ոչ անձնաթուղթ ոչ ժամացոյց ոչ քամերա
ես կը կտրեմ հազար մղոն հազար քաղաք
որ չմեռնիմ
մայթի խոնաւ եզրին մինակ
ուր կէսօրուան ժամը մէկին
սուրճի կու գան
սիկարէթի թոյնէն մարած
երիտասարդներ վիզերնին կախ
շարականի խազէն յոգնած
քահանաներ սեւ սպիտակ
բարձրակրունկ, կարմիր ռուժով
բէտիքիւրի թարմ հոտերով
սիրուհիներ տարիք առած
եւ առնէտներ հազար հազար
գաղթականի ծռած վիզով
կնքահայրի բաճկոններով
սրիկայի ծակ եւ ուռած բազկերակով
հտպիտի պէս ժպտադէմ
պուպրիկի պէս անիմաստ
մեռելի պէս կարեկից

պուրճ համուտ սալամթաք



Սոնիա-Սանան

César Antonovich Cui's compositions for Armenian poems

In 1907, Cui's song cycle set to the Russian translations of poets by several Armenian writers was published in Moscow. The seven movements of this Op numbered 75 include works by Bedros Tourian, Rafael Patkanian and Avetik Isahakyan.

The full list is:

1. Армянский кровь (Rafael Patkanian)
2. Как мощный, бурный вихрь (Leon Manuelyan)
3. Сон : "Я услышал напев сладкозвучный" (Smbat Shah-Aziz)
4. Всю душу я свою (Avetik Isahakyan)
5. Туман распростер свой крылья (Avetik Isahakyan)
6. Ей (Bedros Tourian)
7. Смерть воина (Ovanes Ovannisyan)

César Antonovich Cui (18 January 1835 — 26 March 1918) has written many more pieces to accompany poems by Russian authors. He was a prolific composers of operas and instrumental pieces.

Վահագնի Ծնունդը

Երկնէր երկին, երկնէր երկիր,
Երկնէր և ծովն ծիրանի.
Երկն ի ծովուն ունէր
Եւ զկարմրիկն եղեգնիկ.
Ընդ եղեգան փող ծուխ ելանէր,
Ընդ եղեգան փող բոց ելանէր,
Եւ ի բոցոյն վազէր խարտեաշ պատանեկիկ.
Նա հուր հեր ունէր,
Բոց ունէր մօրուս,
Եւ աչքունքն էին արեգակունք:


Աշխարհաբար

Երկինքը երկունքի մէջ էր,
Երկիրը երկունքի մէջ էր,
Կ՛երկնէր նաեւ ծիրանեգոյն ծովը.
Երկունք ունէր նաեւ ծովուն մէջ,
Կարմրիկ եղէգնիկը։
Եղէգնի փողէն ծուխ կ՛ելլէր,
Եղէգնի փողէն բոց կ՛ելլէր,
Ու բոցին մէջէն կը վազէր խարտեաշ պատանեկիկ մը։
Ան հուր մազեր ունէր,
Ու նաեւ բոց մորուք ունէր,
Ու աչքերը արեգակներ էին։


La naissance de Vahagn

Le ciel et la terre étaient en mal d'enfant;
Et la mer empourprée était en mal d'enfant.
Le mal d'enfant saisissait dans la mer
Le petit roseau rouge.

De la tige du roseau sortait de la fumée,
De la tige du roseau sortait de la flamme,
Et à travers la flamme, un adolescent s'élançait:
Il avait une barbe de flamme,
Et ses yeux étaient des soleils...

Source: Anthologie des Poètes Arméniens, Astour Navarian, Imp. de Navarre, Paris, 1928.


The Birth of Vahagn

Heaven was in labor, Earth was in labor
the purple sea was in labor
in the sea of labor pain held the little reed,
along the reed’s stalk rose smoke
along the reed’s stalk rose flame
and from the flame leapt up
a golden hair little boy,
he had hair of flame,
he had a beard of flame
and his eyes were little suns.


from Indo-European Language and Culture: An Introduction by Benjamin W. Fortson, IV, [page 395]

Shaunt Basmajian

Dear Canadian readers of the Armenian Poetry Project: I am searching for more information regarding this author.


Thanks -- Lola Koundakjian, Curator and Producer of APP.




Shaunt Basmajian (30 September 1950 — 25 January 1990) was a Canadian poet and author.

Born in Beirut, Lebanon to Armenian parents, Basmajian emigrated to Canada when he was seven years old. He was a founder of the Canadian Poetry Association, co-founder of Old Nun Publications (with Ted Plantos), and was a member of the Parliament Street Library poetry group. The Shaunt Basmajian Chapbook Award, given annually to a Canadian poet, was established in his memory.

ԳԱԼՈՒՍՏ ԽԱՆԵՆՑ: Դարերի Համար

Ինձանից հետո վառ երազներով գրողներ կգան,
Իմ գրածները, գիտեմ կը կարդան, չեն մոռացվելու.
Սակայն ասում եմ ՝ այս է իմ ամեն գանձ հարստություն,
Որ կտակում եմ հաւատքի մարդուն:

Ասում են միայն երգն է անմոռաց,
Եթե թևավոր խոսքեր են հստակ ու հուզապատում ,
Եթե գրվել են սիրով, արյունով և ունեն երազ,
Տալիս են եռանդ պայքարի մարդուն:

Հոգսերը գորշ են, կապարի պես ծանր,
Փաթաթվել են իմ մտքի թևերին, չի լինում թռչել,
Բայց երբեմն զգաստ, գրում եմ բաներ,
Դարերի համար և օրերի մեր …

ԳԱԼՈՒՍՏ ԽԱՆԵՆՑ: Սրտի խոսքեր

Click to hear the audio clip Սրտի խոսքեր read by Lola Koundakjian.


Ես դժվար անցա զառիվերը նեղ
Հավատքիս ճամբին լույսի չհասա
Իսկ հիմա կարծես հորիզոն չկա
Ձգտելու համար,
Ազատ, անկաշկանդ երկինքներ չկան
Երգելու համար:

Մարդիկ չեն լսում ու չեն հաւատում,
Որ մեկը կը գա: Ասում են մարդիկ
- Սիրերգություն է՝ գիրը հույզերի,
Քաղցածի համար սնունդ չի բերի
Ոչ էլ հաղթանակ:

Ես հավատում եմ , որ մարդիկ կը գան
Նոր երազներով,
Ուստի փայլում եմ ինձնից դուրս եկած,
Որ ժպիտ տեսնեմ
Ու գտնեմ մեկին՝ հաւատքի զինվոր,
Որ բարեւս տամ . . .

1996 թ.

ԳԱԼՈՒՍՏ ԽԱՆԵՆՑ
(1910-1998)

ԳԱԼՈՒՍՏ ԽԱՆԵՆՑ: Ի՞նչ գրեմ

- Ես էլ ի՞նչ գրեմ,
Օրերը գալիս, գնում են անդարձ,
Կյանքիս թելն է անվերջ կարճանում,
Հասնում սպառման:

- Ես ինչպե՞ս սիրեմ,
Իմ սիրածների դեմքին խնդություն,
Հրապույր չկա, ոչ էլ ցանկություն ...
- Դուրս գամ ասպարէզ, վազեմ անարգել,
Ձայն տամ ու երգեմ,-
Աստղերը լսեն ...
Բայց այս օրերին մարդիկ վրդովված,
Ազատ չեն լսում:

- Ես ինչպե՞ս խոսեմ,
Քաղաքի երգը աղմուկ ու մորմոք,
Ոչ ոք բարձրաձայն չի խոսում անհոգ ...
- Սրտանց ճչում եմ ,-
Ճիչս արձագանքը կունենա՞ մի օր:

1996 թ.

ԳԱԼՈՒՍՏ ԽԱՆԵՆՑ: Աշունն Ու Ես

Արդեն աշուն է, անժպիտ աշուն…
Ցուրտ ու դեղնածամ քամի է շրջում,
Թախծադեմ կնոջ շնչից են թոշնել
Ծաղկունքն ու ծառեր:

Գիտեմ քեզ աշուն,
Ես հիմա արդեն ձմեռս եմ ապրում,
Շունչ ու շրշյունդ տրտում, դառնավիշտ,
Ինձ հիշեցնում են իմ ընկերներին,
Որ ռազմի դաշտից հեռացան ընդմիշտ:

Բանաստեղծորեն ապրել եմ ուզում,
Հեռանալ, փախչել քաղաքի հոգսից,
Բնության գրկում երգել անտրտում.
Հիշել երբեմնի իմ սիրածներին
Անցած, անմոռաց:

Ոսկեվարս աշուն, քամի ու շրշյուն,
Լացում են կարծես թփեր ու ծառեր,
Նւագում է մեղմ՝ քամին տրտմաշունչ,
Իմ սրտում տրտում կան անբառ երգեր:

ԳԱԼՈՒՍՏ ԽԱՆԵՆՑ: Գիշերը

Գիշերն է գալիս, միշտ ժամանակին
Երբ կա հոգնություն, քնելու կարոտ,
Բայց ո՞վ է քնում…
Այս մշտադղորդ հոգսերի բովում
Ոչ ոք չի քնում:

Գիշերվա մեջն եմ,
Մտքեր, պատկերներ, անգույն, այլանդակ
Խուժում են վրաս
Ալիքների պես գազազած ծովի.
Եւ ես չեմ քնում,
Հոյսի պալատի վերակառուցման
Մուրճերի ձայնն եմ անընդհատ լսում:

Դարյաքենար, օգոստոսի 17, 1995թ

William Michaelian: Seeds (ΣΠΟΡΙΑ)

“Seeds” is one of three short poems* by William Michaelian translated into Greek by poet Vassilis Zambaras. The translation first appeared in the author’s blog, Recently Banned Literature.


Seeds

While my mother
drinks her tea,
I eat a tangerine.

My dish is full
of pale-hard seeds.

She tells me
I should plant them.

I see her in a garden
on her knees,
waiting, looking down.



Καθώς η μάνα μου
πίνει το τσάι της,
τρώω ένα μανταρίνι.

Το πιάτο μου γεμάτο
χλωμά σκληρά σπόρια.

Μου λέει
πρέπει να τα σπείρω.

Την βλέπω σ’ ένα κήπο
γονατισμένη,
να περιμένει, και να κοιτάζει
κάτω.



Kathόs e mάnna mou
pinei to tsάee tis,
trόο έna mandarίni.

To piάτο mou gemάto
hlomά sklirά spόria.

Mou lέi
prέpei na ta spίro.

Tin vlέpo sέna kίpo
gonatίmeni,
Na perimέni, ke na kitάzi
kάto.


* From Another Song I Know, Cosmopsis Books (2007).

Greek translation and transliteration © 2008 by Vassilis Zambaras. Published here with the poet’s kind permission.

Vowel pronunciation guide: i as in letter “e”; e as in “eh” — without “h” sound; a as in “ma”; o as in “OK”; ou as in “balloon”.

Sotère Torregian: Fragments

Fragments of Poem Found in Letter
Sent to Gary Snyder—1986

*Vos que decia: Da voces y toda su

Gloria como flor del campo

They have asked me about it many times What can I

Write about?
I say the people sleeping on buses
Introduce them
To the distant mountains
That “slightest thread” of the “Nuclear” sword of

Damocles”
And if it’s “Paris”
You want then let it walk inside you

And any crisis is a texture of colour blood and the elements
Chagalle / his countries

One’s footsteps in the morning fog
While the beloved reads a letter 5.000 mi.
Away

Again, in unison
To the still center of heart’s desire

1986 -- Sotère Torregian

From "I Must Go" (She Said) "Because My Pizza's Cold" Selected Works, 1957-1999 poetry book.

Alexan Tamraz: Human Being

In old old times,
mankind survived,
by killing
and eating
animals.

Nowadays,
by killing
human beings.

What a pity
we can not eat,
human meat.

In Search of Parsegh Habechian (1909-1989)

The Armenian Poetry Project requests the help of its readers to research Parsegh Habechian (1909-1989).


Many thanks,


Lola Koundakjian

Բարսէղ Հապէշեան։ Պուտ մը սփոփանք

Click here for the audio clip Պուտ մը սփոփանք read by Lola Koundakjian.


Բառերն ի՞նչ են՝ սիրակէզ այն
Սրտին համար համայնական,
Այլ եթէ ոչ վատուժ, վտիտ,
Ձմրան շողեր մահաժպիտ...։

Գոյներն ի՞նչ են, բնանկար
Գեշապաշտին վէրքին համար.
-- Հրաբուխի մը եթէ ոչ՝
Լաւաները շիջած ու խոնջ...։

Գրքերն ի՞նչ են միթէ բոլոր,
Որ կուտակուին լեռնահատոր,
-- Այլ եթէ ոչ ուղեկորոյս՝
Ուղեւորին նշոյլ մը լոյս…։

Կիրքերն ի՞նչ են՝ որ կրծոտեն
Մարդոց հոգին որպէս որդեր…
-- Գուցէ խայթ մը, պուտ մ՛սփոփանք.
Գոյութեան դէմ բազմակապանք…։


Բարսէղ Հապէշեան, 1949

Պարգեւ Օհան

Տխու՜ր ըլլալ եւ լռե՛լ,
Դառն է ա՛յն՝ մա՜հ իսկական.
Իսկ տխրութեան մէջ երգել,
Երջանկութի՜ւն մ՛անվախճան։

Alexan Tamraz: Lover

I was used to
misfortune so much
that I hugged it
to my chest
so closely that
good luck hastily-
jealously came
toward me.
But of what use was luck to me?
I was in love with
mascara eyes and
eyebrows of misfortune...

Lilly Thomassian: THE LONG MARCH

They told us the soldiers were coming.
My father said we shouldn't worry.
The priest said a prayer. We kissed the holy cross. He blessed us.
Old and young; we prayed in silence.
My little sister cried.
We heard them coming.
There were so many of them marching in the streets that the walls of the house shook from the ground.

The door bursts open. They are inside.
They drag my father out of the house. They tie his arms behind his back.
They round up all the strong men of our village. All have their arms tied behind their backs… We never see them again.
They say we are being relocated.
I did not know that word. Relocated.
They tell us to move forward.

Forward... Always forward...

I manage to hide a silver spoon in my pocket.
We start walking down the road.
The men walk in front.
Women carry the children.
No one speaks.
Old people begin trailing behind.
When the sun finally comes up, I see a long line of people stretched all the way to the sky.

Forward... always forward.

A young man breaks free from the group and runs towards the field. They shoot him in the back. We can see his white shirt on the dry land like a flowering bush.
I see an old woman and an old man sit side by side under the shadow of a tree... They refuse to stand up again... The soldiers shoot them.
Soldiers take a young woman behind the bushes. They laugh. She screams. She never comes out.
The baby in a young woman's arms cries for milk.
Our feet bleed.
The baby keeps crying for milk.
When we pass by the villages people shut their windows. Others throw rocks at us.
The baby in the young woman’s arms stops crying. She keeps carrying him.
The sky, dark with tears.
The road, silent with shame.
The road never stops. The walk never ends.

The man beside me trips and falls.
One after another they keep falling to the ground.
We stop burying the dead. They are too many.
We stop crying for the dead. They are too many.

Forward...always forward.

When my little sister falls, I don't stop for her.
As soon as they drop to the ground vultures start pecking at them. Sometimes they are still alive.
When I look behind I see white patches strewn along the road. One of them is my little sister.
When our feet can’t carry us anymore we crawl on our hands and knees.
We can’t stop walking.
We keep moving.

Forward…always forward.

One of us has to stay alive.
One of us has to remember.
One of us has to speak the truth.








Lilly Thomassian was born in Tehran, Iran and studied at the University of Geneva, Switzerland.
Her full-length play The Interrogation, inspired by the Iranian revolution, was a finalist in the 2001 Ashland New Plays Festival and the 2003 Senachai Festival in Chicago.
Recently, her one-act Khnamakhos (Dinner) was produced in San Francisco by the Golden Thread Productions and at the AGBU Center as part of the Armenians in LA show.
She is probably best known for her play, Let the Rocks Speak, which won the 2001 Catawba College Peterson Award, as well as Honorable Mention in the Plays for the 21st Century Contest (Playwrights Theater, Texas), and Finalist in the David Mark Cohen National Playwriting Competition. Let the Rocks Speak was produced by ShapeShifter Productions in 2003 at the Fountain Theatre in Hollywood.
In 2006 she was one of the founders of The Luna Playhouse which opened with her play THIRST which was very well received.
NADIA, a play about Armenians in Iraq she is submitting for this contest, is currently one of the finalists in the Stage Left Theater in Chicago and is being considered to be presented at their annual festival.
Lilly has written many screenplays and specs. Around the Corner and Without Baggage, two screenplays she was commissioned to write are presently being considered for production.
Her producing and directing credits include: California Suite by Neil Simon at Group Repertory Theater, A Stage Oddity at FirstStage, The Emptiness by Alfred Eisaian at the Artavazd Theatre at AGBU, The Hired Killer at Theatre Unlimited for the Armenian Theatre Company and The Lady in Question by Charles Busch at the Elephant Theatre.

Sotère Torregian:“The Words are Missing” …

(22nd Nov. 1963, JFK, Dallas)
for Diane

“The words

Are missing

That will remove

Our doubts…

The words

Are missing

That will remove

Our doubts

They will exist forever

The words

Are missing

That will remove

Our doubts

They will exit forever” …

22-23 Nov., 1963
Assassination of JFK

-- Sotère Torregian

From "I Must Go" (She Said) "Because My Pizza's Cold" Selected Works, 1957-1999 poetry book.

ՄՈՒՇԵՂ ԻՇԽԱՆ: ԱՌԱՋԻՆ ՈՂՋՈՅՆ

Ահա կրկին ծագող լոյսին դէմ առտըւան
Փեղկերս փակ կը բանամ լա՜յն ես ցնծագին.
Ահա կրկին կեանքի աղմուկն յաւերժական
Երգ ու խինդով կը լեցնէ իմ բորբ հոգին…
Գիշերը լոկ բաժնեց զիս մե՜ծ այս հանդէսէն,
Բայց կը դիտեմ տարիներու խենդ կարօտով
Անոր ծանօթ եւ դիւթական գոյներն ամէն…
Պատուհանէս՝ որ կը բացուի սիրագորով
Սրտի մը պէս այս աշխարհի հմայքներուն,
Ես կը դիտեմ անյագօրէն եւ հիացիկ
Փողոցն ի վար մարդոց հեղեղն ալեծփուն,
Ճակատը սուրբ սա շէնքերուն մեծ ու պզտիկ
Ես կը գոչեմ սրտիս խորէն բարձրաղաղակ.
Ողջո՜յն քեզ, կեա՛նք, դուն շքեղ փառք,
դուն յաղթանա՛կ,
Ողջո՛յն ցաւիդ, հառաչներուդ ու խաւարիդ,
Ողջո՛յն ծափիդ ու ծիծաղիդ ու լոյսերուդ…
Ինչպէս որ կաս՝ մերթ արտասուք եւ մերթ ժպիտ՝
Դո՛ւն ես միակ ոյժն իրական, խորախորհուրդ,
Ինչպէս որ կաս՝ ես կ՚ընդունիմ քեզ գրկաբաց՝
Թեւերս զոյգ քեզ ընդառաջ այսպէս պարզած։
Ողջո՜յն քեզ, կեա՛նք պատիւ եւ օրհնութիւն,
Որ չմոռցար զիս ալ կանչել քու հանդէսիդ
Անէութեան մռայլ ծոցէն մահահանգոյն
Եւ աչքերուս մէջ վառեցիր լոյսդ վճիտ…
Քառասնամեակն անցաւ արդէն որ ամէն ժամ
Քեզ կը դիտեմ, քեզ կ՚ըմբոշխնեմ եւ կ՚արբենամ,
Բայց կը թուի թէ ես դեռ նոր կը տեսնեմ քեզ
Եւ կը մնամ քեզմով անկուշտ, քեզմով անյագ։
Օ՜ քա՛ղցր կեանք, կախարդ աղբիւր, դալար պարտէզ,
Արեւահոս եւ բազմալար համանուագ,
Որքա՜ն գանձեր ունիս պահած դուն ինձ համար…
Ի՞նչպէս քաղել զանոնք բոլորն ալ անխտիր.
Կը նահանջեն մատներս թոյլ ու դողահար
Եւ ժամանակն է խուսափուկ ու դաւադիր։
Ես կ՚ուզէի վերածընիլ ամէն վայրկեան,
Կրկին անցնիլ ճամբաներէն, ուր քալեցի.
Ես կ՚ուզէի ըլլալ միշտ նոր հանդիսական
Աշխարհիս մէջ ամէն նորոգ լուսաբացի.
Նոյն լացը լալ, նոյն ժպիտով երջանկանալ,
Նոյն վէրքերէն արիւնոտիլ յաճախակի,
Ես կ՚ուզէի, կեա՛նք, քեզի հետ յաւերժանալ…
Տո՛ւր ինձ ըլլալ քու յորձանքիդ մէջ հանապազ,
Ընդխառնուիլ առօրեայիդ աղմկայոյզ,
Դառնալ հզօր քու արշաւիդ անբաժան մաս,
Տուր ինձ, ո՛վ կեանք, քեզ միշտ սիրել խելակորոյս…
Թող զիս ներկայ գտնէ ամէն կենդանի կանչ
Քու ճաճանչող ճամբաներուդ վրայ բոլոր,
Մարտէ ի մարտ թող խոյանամ ես աննահանջ
Քու անողոք պայքարներուդ իբրեւ զինուոր.
Աշխատանքի ակօսներուդ մէջ անհամար
Հոսի առատ ճակտիս քրտինքն արգասաբեր,
Թող զիս կոչեն գեղեցկութեան սրընգահար,
Կամ առաքեալ գաղափարի լուսանըւէր.
Թող զիս կոչեն մերթ սիրահար եւ մերթ գինով,
Միայն թէ, կեա՛նք, քեզ միշտ գրկեմ զոյգ թեւերով։

Ողջո՜յն քեզ, կեանք


Պէյրութ 1958, Տպ. Լա Ֆոթոյ-Բրէս

Sotère Torregian: I Discover Jean Valjean Everywhere

We see these pearls walking in the morning
Know who they are
But we know
The true conquerors jasper landscape
One “Beastie” after another
Papa
Shifting sands
Bottles and
Sun and Earth

I am proud of my zero
The box-cars rushing through me in succession
I am Jean Valjean
A Challenge to any exterior
When my loves says “Garbanzo”

You harbour a hag but it is beautiful that you do
It is what makes your name stand out
It is what makes you beautiful
This pristine brilliance
O Camino a Los Cerros!

I take my stride
My legs are giant totem poles
That cause a whirlwind wherever I go wherever I have been
O feathers of Youth!I will not leave you orphans
I will come to you again and again

O gyrating feathers of Youth!

May 24-June 7, 1967
Mountain View, California

-- Sotère Torregian--
From "I Must Go" (She Said) "Because My Pizza's Cold" Selected Works, 1957-1999 poetry book.

Կարապէտ Սիտալ։ Մշակի Սէրը

Click to hear the audio clip read by Lola Koundakjian.

Իմ արտն եմ ցաներ կէսն՝ ոսկի ցորեն
Ու կէսն էլ արծաթ ու սրսուռ գարի.
Ջրիկս եմ կապեր վարագա ձորէն։
Ա՜յ հովիւ աղջիկ, գառներով արի։

Փարթամ վարդի պէս ցերեկն է փրթեր,
Ակօսէ ակօս առուն կ՛երկարի.
Արտիս թաւիշը ջո՜ւրն է արծթեր.
Երազիս աղջիկ, վարդերով արի։

Ծաղկած նշի տակ փռեր եմ սեղան -
Լօշ, գինի ու սեր ու հազար բարի
Դրած կ՛սպասեմ բէրւոր աղջկան.
Ա՜յ անո՜ւշ աղջիկ, նազերով արի։

Իրիկւա շուքերն ընկան դաշտն ի վար,
Դէմքիդ պէս շիկնած օրը կը մարի.
Էս արտս կը ջրեմ ես որի՞ համար.
Կարօտիս աղջիկ, կալերով արի։

Երկնքի վազքէն յոգներ է լուսնակ,
Եւ առուն ի վար իջեր է պարի՝
Շուշանի փնջեր իր գլխին պսակ.
Այ, դալար աղջիկ, համբոյրով արի։

Գիշերն է տաճար, սիրտըս՝ վառ սեղան,
Մատներդ նոր հիմա դիր ու շո՛ւտ արի.
Ճակտիդ իբրեւ զարդ աստղեր կը տեղան.
Սիրուս չքնաղ հա՜րս, նարօտով արի։






Գիշերէն Մինչեւ Լուսաբաց, 1931 Central Printing Company, Philadelphia

Sotère Torregian: Fragments

Sotère Torregian has published eight books of poetry and contributed to many small press magazines since the 1960s, including Paris Review, Art and Literature (Isere, France) and "C," a magazine of the arts.

Affiliated with French Surrealist posts and associated with the New York School of poets and painters, he has been a resident of California since 1967. He received the Frank O'Hara Award for Poetry (1968) and the Gotham Book Mart Author of the Year Award (1976) upon publication of his Age of Gold (Poems 1968-1970).

Assistant to Dr. St Clair Drake, he helped establish the Afro-American Studies Program at Stanford University in 1969, where he also taught as Writer In Residence and Scholar.

He traces his ancestry to the Aghliabid Dynasty of Moorish rulers of Sicily, to Greece, Ethiopia, and to the Levant , on his maternal side; and to The Maghreb and Central Asia on his paternal side.

Sotère Torregian: Quetzlcoatl

for Allen Ginsberg
The jewel of the leaves I see

Reflected on the butcher’s glassy showcase

Before which
I stand like an Egyptian totem with
Hands folded

The little girl holds the ukelélé
As an immolation
To the vanquished sun

And to the shadows
And the little Negro child learns and calls

Me a shadow as I pass

1962?
Newark, N.J.—New York

-- Sotère Torregian
From "I Must Go" (She Said) "Because My Pizza's Cold" Selected Works, 1957-1999 poetry book.

Վահէ Օշական: ՊԷՅՐՈՒԹ-ՓԱՐԻԶ

Ջափ ջափ ջափ ջափ
Քէպապ հոտող ափերը, հարիւր քունէ արթնցած կը ծափեն ու կը ծափեն
Հաստ վիզերու ծխնիներ, գէշ խարկուած դիմագծեր ու ծանր քիթ
Սրահն ամμողջ կը կաթկթի մահամերձի տրոփներով։
Փշրեմ ճզմեմ բռունցքիս մէջ
Հիւանդ դունչերը սա մարդոց
Որ ոչ ապրեցան ոչ ալ մեռնիլ գիտեն
Պէյրութի մէջ ամէն միւնի ու անկիւնի շուները կարգով միզեր են
Ու սակարկեր մէն մի փշրանք լումայափոխ աներձագի աշկերտին հետ
Պէյրութի մէջ պարարտ ծիծեր կը կախուին իտէալներու կուրծքերէն
Ու կը կաթին բռնաբարուած լռութիւններու բերաններուն
Պէյրութի մէջ պատանիներ կաղանդ պապան կը կապկեն կէսօրուայ մօտ
Դիակներու բերանները կռուի երգով խցեր են որ չնեխին
Քահանային միակ տղան իր հօր կաշի սեւ գօտիով առաստաղէն կը կախուի
Ու մարդակեր վարժապետներ իրենց մորթով
Պատանքի առուտուր կը սարքեն
Ջափ ջափ ջափ

Փարիզի մէջ
Պզտիկ կայծեր մոխիրին տակ կը ցատկրտեն ու կը մարին
Յոյսը տակաւին չծնած
Թանգարանի մուտքի դրան երիտասարդներ կուկուզ ըրած
Կը մուրան օրն ի բուն
Քնաշրջիկ ճամբորդներէ որոնք պատերու մէջ կը հալին
Փարիզի մէջ տարիներ դգալ դգալ կը մտցուին կոկորդն ի վար
Խանձարուրներ դեռ կը կառչին քառսուն հասած մարդոց Մարմնին

Ալ մանչուկ չես դուրս ելիր ծօ
Քերխանաճի
Քու անցեալի որովայնի ջերմանոցէն
Փարիզի մէջ
Ծեր կիներ ֆէտայիներ կը շուլլեն սրճարանի անկիւններուն
Մինչ պատանին ֆրանսուհին կը շոյէ, թուքը կամաց մը կը կլլէ

Աս ինչ ազգ է Աստուած իմ, իր լորձունքով արբեցած, ինքն իր կեանքով գիջացող
Սիրտը դրած միջազգային աճուրդի
Լալկան ու լալկան
Հին մէզ հոտող վերմակին տակ
Կծկուած որբանոցի տնտեսուհին
Կարօտնալով ու կարծելով Հայրենիքը սիրել,
Պէյրութ Փարիզ ճամբան չանցնիր Հայաստանէն
Հայաստանի նեխած ու թաց կարօտէն
Այլ կը կտրէ մեծ պողոտան պայքարներու աշխարհին
Չոր աչքերով ու ջիղերով
Չար անհամբեր ու ջղային մարդկութեան։
Ջափ ջափ ջափ

Գոց Վայրերու ինչ μնազդով սա մարդիկը ակումμներու ու Ժամերու պատերու մէջ
Հնութիւննին կը պարտկեն,
Կը թութակեն իրար զիրար
Սայլերով դար դրան քովը պարպուելու կը սպասէ
Ներսը իրենք ճակատագրի ժամացոյցը, կոտրած մաշած կը լարեն ու կը լարեն
Սպասելով հրաշքին զոր խոստացան երկակենցաղ ճառախօսներ
Պէյրութի մէջ երեխաներ ստամոքսէն կը ծնին
Ու աղջիկներ մինչեւ գօտին կը մեծնան
Կուրծքին հասած կը ծանրանան
Ու կը կախուին դէպի քղանցք
Տղամարդիկ աղիքներու փաթթուած դէպի իտէալ կը շուլլուին
Ու հերոսի ափին մէջէն քանի մը ղրուշ կը թռցնեն
Որ արտօնուին լկտի պատմութիւն պատմելու։
Հոն սալոնը կենդանի պատկեր վերածուած թաց շրթունքներ
Հայկ Նահապետ դպրոցական պայուսակին մէջ մոռցուած։

Աս ինչ ազգ է
Որ կը գանի ինքն իր սերմէն, կը փռնգտայ իր հին փառքի Փոշիէն
Միտքը ըրած լաթի կտոր որ քրտինքը չորցնէ...
Պէյրութ Փարիզ կը փճանաս մէն մի վայրկեան քու հեշտանքէն
Ալ կորսուէ՛ աշխարհէն
Եթէ չունիս նուէր տալիք մարդկութեան,
Յիշատակդ ալ թող անհետի
Եթէ անով պիտի ապրիս մի միայն,
Եթէ դուն քեզ ընտելացած քոյր ու եղբայր պիտի խաղաս Բոզանոցի պատին տակը,
Եթէ միայն ծափել գիտես երբ Աշխարհը կը տագնապի ալ անկարող ծափալու
Ջափ ջափ ջափ ջափ ջափ

This work has appeared in the second issue of Azad Hayer a new periodical from Lebanon.

Ալլա Ղազարյան: ՀԱՅԱՍՏԱՆ

Երբ ամպերդ են մագլցում,
Դեպի ժայռերդ մարդե,
Ու արևիդ շողերը
Երկնքի մովն են շոյում,
Խաղաղության մի վայրկյան
Արձանանում է իմ մեջ
Հզոր թևեր է առնում,
Հավերժաստան լռության,
Ու ձուլվում է կամքիդ հետ,
Ապրելու մե'ծ կամքիդ հետ:
Երբ հասկերիդ ջերմ ոսկին
Հայելու մեջ երկնքի
Արտացոլանք է առնում
Ու պատարագիդ ձայնն ահեղ
Դեպի երկինք բարձրանում,
Անտես մի ձեռք երկնքից
Կամրջվում է նրանց հետ,
Օրհնություն է տարածվում
Արշալույսիդ պես խաղաղ:
Երբ հիշում ես ցավդ հին,
Ծուխ է ելնում քարերից,
Բայց ելնում է նաև հույս,
Ելնում ողկույզ խաղողի,
Դառնում գինի սրբազան
Անմահության արբանքով
Օծում գալիքդ, ներկադ,
Ու անցյալդ Հայաստա'ն:

***
Ու իմ սիրո խոստովանությունը լուռ,
Որ անհաղորդ կմնա քո աղմուկներին,
Եթերի նման օդ է բարձրանում
Ու լուսացնցուղ առավոտների հետ,
Մի մարմին դառնում,
Ծավալվում է կույս հեռուների մեջ,
Ու պատարագի աղոթքի նման
Մի սուրբ լեզվակով իջնում է կրկին
Վշտից համրացած իմ շրթունքներին:

Ալլա Վազգենի Ղազարյան


Ծնվել եմ 1986 թ-ի փետրվարին, Լոռու հյուսիսային ծայրամասում` Տաշիրում: Ծնողներս սերում են Արևմտյան Հայաստանի գաղթականներից, ովքեր հայոց կոտորածի երջանիկներից են, ում հաջողվեց փրկվել:
Ինքս 1992-2002 թթ. ուսումնառել եմ Տաշիրի թիվ 2 միջնակարգ դպրոցում, որտեղ էլ անցել են պատանեկան անհոգ տարիներս: Ապա 2002 թ-ին ընդունվել եմ Երևանի Պետական Բժշկական համալսարան, որն ավարտել եմ 2008 թ-ին:
Բուհական տարիներին զուգահեռում եմ ուսումս և նախասիրություններս` գրականություն, բանասիրություն, և առհասարակ այն ամենը, ինչ ուղղված է մարդ ճանաչողությանը:
Հայրենիքն ինձ համար այն հազվադեպ հասկացությունն է, որն անկարող է ամփոփել իրենում ամբողջացված գաղափար, այն հավատքն է իմ, կամքն ու կորովը, ուստի…

ՍՈՆԱ ԱՐՇՈՒՆԵՑԻ : ԳԻՐՔ ԻՄ, ԴՈՒ ԹՌՉԻՐ

Գիրք իմ դու թռչիր աշխարհից - աշխարհ,
Որտեղ հայ մարդ կա մոլոր, գլխիկոր
Դու փարոս դարձիր, լույսդ արձակիր .
Հույսի շող նրանց սրտերում վառիր
Լույս տուր ճամփեքին, որ չմոլորվեն,
Բռնեն հայրենի տունդարձի ճամփան,
Որ հայոց հողում ծլեն ու ծաղկեն
Արմատներ գցեն, ամուր ամրանան
Թռչի´ր դու իմ գիրք աշխարհին պատմիր
Sեր-Զորում հանգչող հայերի մասին.
Ցեղասպան թուրքի դիմակը բացիր,
Որ լա՜վ ճանաչեն այդ բարբարոսին.
Գիրք իմ կոտրի´ր շղթաներն ամեն,
Հալեցրու մարդկանց սրտերը սառած
Խորը թմբիրից արթնանան, ելնեն
Այրերն աշխարհի խղճները մեռած...

20.02.2005թ

ՌՈՒԲԷՆ ՍԵՒԱԿ: ՀՈԳԻՍ

Հիւանդ տերեւ մը տեսայ կանաչին մէջ դաշտերուն,
Ի՜նչ աղուոր էր գարունը, փափուկ հովէն օրօրուն,
Սիրուն խոտերը դաշտին, ծաղիկներն ալ բիւր գոյնով,
Կը խնդային լռելեայն գաղջ արեւին տակ գինով։

Բայց գարնային կենսաւէտ այդ պահին մէջ օրօրուն,
Հիւանդ տերեւ մը տեսայ, կանաչին մէջ դաշտերուն,
Չորցած տե՜րեւ մը նիհար, որ զեփիւռին հպումով,
Մեռելամերձ կը դողար մարգերուն մէջ ակնաթով։

Սիրտս անհուն ցաւով լի, ես հեռացայ սգահար,
Մատներու մէջ առի զայն, ու իր մարմինը նիհար,
Գուրգուրանքով, արցունքով մօտեցուցի շրթունքիս։

Անժամանակ թարշամած գարնան տերեւ մ'է հոգիս,
Ծաղիկներու մէջ կեանքին, զեփիւռին տակ Մայիսի,
Ալ ժպտելու անկարող, ան կը դողայ, կը մսի...

Հիւանդ տերեւ մը տեսայ կանաչին մէջ դաշտերուն...

David Roman: The Turk and the Armenian

Two kids, hair blonde, eyes grey,
Mere children of a farmer playing in the hay.
Not an ounce of evil in their heart,
Nor deceit or hate,
But that could not protect them from their morbid fate.

Alas came the horde of darkness from the east,
Philistine, barbaric, revolting beasts.
Envious of the local aesthetic taste,
They plundered, looted, raped, and killed,
And when they decided that enough blood had spilled,
They took one of the infants
And continued their path of senseless war in haste.

The remaining child arose from the ashes
An orphan, rendered homeless, not knowing why
His people had to die…
And grow up he did, amongst the survivors,
Since day one remembering the evils of his rivals,
And dedicated his life to eternal hate.

The other child grew up with the nomads,
With their customs, their women, their religion, their race,
And slowly and gradually began to change his face,
The memories of his childhood have forever left his head,
And at the age of twenty one he rode back to the country side
And struck his brother dead.

David Roman

The author is an English major at UNF. He moved to the states from Baku in 1992 following the anti-Armenian pogroms. He has written poetry, short stories, and an entire science fiction novel.

ՅՈՒՐԻ ՍԱՀԱԿՅԱՆ: Կանչիր

Click to hear the audio segment Call read by Lola Koundakjian.

Կանչիր, անպայման մեկը կլսի։
Ծառերը ծաղկում են գարնանը։
Գետերը վարարում են։
Կանչիր, անպայման մեկը կլսի…

Վերադառնում են թռչունները չվող,
Վերադառնում է շոգը արևի։
Վերադառնում են երազները նույնպես։
Կանչիր, անպայման մեկը կլսի…

Ճանապարհներն են երկարում անվերջ,
Բոլորն էլ սեր ու տուն են երազում։
Կարոտն է շրջում մայրամուտի մեջ։
Կանչիր, անպայման մեկը կլսի…



Call. Surely someone will hear.
The trees blossom in the spring.
The rivers flood.
Call. Someone will hear.
The birds that went south return
bearing the sun on their backs.
And dreams return, and repeat themselves.
Call. Someone surely will hear.
All roads that seem to stretch forever
end in dreams of home.
All yearning reaches into the setting sun.
Call. Surely someone will hear.

English transtion by Diana Der-Hovanessian. From Anthology of Armenian Poetry. Columbia University Press, 1978.

Appelle ! Quelqu’un va sûrement entendre.
Les arbres fleurissent au printemps,
Les rivières s’écoulent.
Appelle ! Quelqu’un va entendre.
Les oiseaux partis au sud reviennent
Portant le soleil sur leur dos.
Et les rêves reviennent, et se répètent.
Appelle ! Quelqu’un va sûrement entendre.
Toutes les routes qui semblent s’allonger indéfiniment
Finissent en rêves d’un chez soi.
Tous les désirs ardents atteignent le soleil couchant.
Appelle ! Quelqu’un va sûrement entendre.

Traduction Louise Kiffer






Yuri Sahakyan - was born in 1937 in Artsakh

ՍՈՆԱ ԱՐՇՈՒՆԵՑԻ: ՃԱՄՓԱՍ ԲԱՑԵ´Ք, ԵՍ ՂԱՐՍ Կ՛ԵՐԹԱՄ

Դուք ինձ ներեք ի´մ գարուններ,
Այգաբացեր իմ կյանքի.
Դուք մանկության ծաղկուն սարեր
Զմրուխտ հավքեր երկնքի,
Որ չեմ երգում ծառ ու ծաղիկ
Վարդ , մանուշակ ու մեխակ,
Որ չեն գերում երգն հավքերի,
Վայելքները բովանդակ.
Սերն էլ սրտիս խորհքում լռեց,
Աստղ ու լուսին խավարեց.
Էլ չեմ կարող ձեր գովքն անել
Միտքս ճամփա է ընկել.
Երկնած միտքս ճամփա կերթա
Ընկել ճամփա Մասիս կերթա
Կերթա Սիփան ու Մարութա
Մեր սարերը... լիճը Վանա,
Քաղաքները' Ղարս, Ադանա,
Բիթլիս Էրզրում ու Երզնկա,
Մուշ ու Սասուն,
Որ ծառերուն կիջներ
Կիջներ անու՜շ մանանա
Միտքս երկնել ճամփա կերթա
Դուք ինձանից միք նեղանա
ճամփա ընկել ոտքով կերթա
Ոտաբոբիկ, հանց ուղտավոր.
Մեր վանքերն ու բերդերն անտեր
Ամրոց, տաճար' Անին ավեր
Ամե´նն ավեր,
Թուրքի դավեր
Ջարդին, թափին մեր խաչքարեր,
Վառին մեր սուրբ ավետարան,
Գիրք ու մատյան...
Մարագներում մանուկ ու ծեր
Հարսն ու փեսա' ահե՜լ, ջահե՜լ
Կրակ տվին ու վառեցին,
Խորովեցին ազգիս սաղ-սաղ
Բարբարոսները նենգ ու խարդաղ.
Էլ ձեր գովքն ինչպե՞ս անեմ.
Սիրտս է լցվել լոկ ա՜խ ու վա՜խ.
Թուրքը զավթեց մեր գողգոթան
Թափառ դարձանք ու գաղթական.
Մենք նայեցինք մահվան դեմքին,
Բայց ապրեցինք,
Մենք ժայռ դարձանք հողմերի դեմ
Մաքառեցինք,
Մենք գետ դարձանք' մեր հուներից
Վարարեցինք
Դարձանք մենք սերմ ու ցանվեցինք
Աշխարհով մեկ.
Դարձանք ավեր,
Տուն- տնավեր
Դարձանք խիղճն ողջ աշխարհի,
Քար աշխարհի,
Կույր աշխարհի
ՈՒ լռեցինք...
Այս էլ արդեն
Քանի´, քանի ՜ տարի
# #
#
Դե արի ու պոետ հիմա
Գարուն երգիր, սիրտդ թնդա,
Երբ սրտիցդ արյուն ելել
Գետ է դառել, ելե՜լ կերթա.
Դուք ինձանից մի´ք նեղանա
Իմ խնկաբույր այգաբացներ,
Ծառ ու ծաղիկ, երկնի հավքեր,
Սարից իջնող պաղ- պաղ ջրեր,
Ձյունի տակից նոր արթնացած,
Կապույտ աչքերդ դեպ ինձ պարզած
Մանկությունից ձեզնով գերված.
Դուք իմ անգին ձնծաղիկներ,
Ի´մ գարուններ.
Սրտես արյուն ելել կերթա
Դուք ինձանից միք նեղանա
Միտքս երկնել ճամփա կերթա.
Կարոտ սիրտս բողչան կապել,
Տեղից ելել
ճամփա ընկել մեր տուն կերթա,
Որ իմ պապի'
Բալո աղի
Տուն ու տեղին,
Արտ ու ցանքին
Մեր կալերին
Որ տեր դառնամ,
Որ oջախիս ծուխը դառնամ'
Երկինք ելնեմ.
ճամփաս բացե´ք.
Ես Ղարս կերթամ,
Ի´մ տուն կերթամ.
Ես մեն - մենակ կռիվ կերթամ...

5.06.2005թ

FORCE MY WAY THROUGH, I’M GOING TO KARS

Excuse me, my flowers,
and dawns of my life, excuse me,
flowery valleys of my childhood
and pretty birds of the sky,
excuse me all of you,
for I don’t sing for you,
for I don’t sing about roses and violets,
for none of you is inspiring me right now,
for I haven’t time to enjoy by nature,
Love has died deep in my heart,
the stars and the moon have got dark as hell,
And I can’t sing about you, praise the nature,
for my thought has started its journey,
it’s going to Masis1, Sipan2 and Maruta3,
Our great mountains, our lake Vana,
Our cities Kars, Adana,
Bitlis, Erzrum and Erznka,
Moosh and Sasoon,
where the heavenly manna comes
down on the trees,
Don’t be hurt from my words,
my moon and stars, my pretty flowers,
I have no time for you today,
‘cause my thought has started on journey,
it’s going on foot,
and barefooted like pilgrim,
it’s going to our abandoned churches and castles,
to the ruined temple Ani,
and all these places that were our own,
but ruined now and destroyed,
‘cause the Turks have broken every treasure we’d had,
Even our cross-stones and the Holy Bible,
our books, handwritings and manuscripts,
And burned all my people –
young and adult,
mother and child,
The Turk bastards have killed my people
without any conscience,
the knavish and insidious beasts
have torn my nation to pieces,
Excuse me, my flowers,
For I can’t praise you today,
‘cause my nation has become wanderer,
‘cause we’d been plundered heavily,
‘cause we stayed face to face with death,
but we survived at least,
we became a rock against storms,
we struggled hardly,
we became a river and overflowed,
we became seeds and have been sowed
all over the world,
we were occurred by ruins and homelessness,
we became the conscience of all the world,
of the blind world,
and we were silent
and we are still silent,
for so, so long time…
***
Now,
how can a poet sing joyously
about spring and its miracles,
when the blood is flowing from her heart?
Excuse me, my flowers,
and my fresh-scented dawns, excuse me,
flowery valleys and pretty birds of the sky,
cool waters coming down the mounts, excuse me…
Excuse me, my snowdrops,
you were inspiring me since my childhood,
and I was going crazy every time
while you were smiling with your blue eyes,
Excuse me now, I haven’t time even for you,
‘cause my thought has started journey,
and the blood is flowing from my heart,
my longing heart has packed its bags today
and started on its way,
it’s going to our lands,
it’s going our home,
it’s going to be the owner of the fields
of my grandfather Balo,
to pick our fruits, to enjoy by harvest,
to keep the fire in the hearth going…
Force my way through,
I’m going to Kars,
I’m going home,
I’m going to face the fight alone…


translated from the Armenian
by Tatevik Khurshudyan

Վահան Տէրեան: ՄԻ՞ԹԵ ՎԵՐՋԻՆ ՊՈԵՏՆ ԵՄ ԵՍ

Մի՞թէ վերջին պոետն եմ ես,
Վերջին երգիչն իմ երկրի.
Մա՞հն է արդեօք, թէ նի՞նջը քեզ
Պատել, պայծառ Նայիրի:

Վտարանդի, երկրում աղոտ,
Լուսե՜ղ, քեզ եմ երազում,
Եւ հնչում է, որպէս աղօթք
Արքայական քո լեզուն:

Հնչում է միշտ խոր ու պայծառ,
Եւ խոցում է — այրում.
Արդեօք բոցէ վարդե՞րդ են վառ.
Թե՞ վերքերն իմ հրահրուն:

Ահով ահա կանչում եմ քեզ,
Ցոլա, ցնորք Նայիրի.-
Մի՞թէ վերջին պոետն եմ ես,
Վերջին երգիչն իմ երկրի ...


Վահան Տէրեան (1885-1920)

ՌՈՒԲԷՆ ՍԵՒԱԿ: ՀԻՆ ԵՂԱՆԱԿ

Այս գիշեր երգ մը հոգեցունց
Հովին մէջէն՝ հեռուէ հեռու՝
Ձիւնոտ,տրտում ճամբաներու
Խոր անրջանքը արթնցուց։

Եւ մենաւոր ու տրտմունակ,
Քեզ կ'ունկընդրեմ պատուհանէս
Որ աղօթքի մ'ոլորիքին պէս
Կ'արձագանգես, հին եղանակ։

Արուեստ չունիս, իմաստ չունիս,
Կը կրկնուիս դուն անդադրում,
Ու ձիւնին հետ դանդաղ, տրտում,
Դուն տարուբեր կը տատանիս։

Շնչհատ մարմինդ կը դողդոջէ...
Վանկերուդ մէջ տԺգոյն, վտիտ,
Ու յանկերգիդ մէջ միամիտ
Ապրելուն խուլ մահերգը չէ՞...

Կը կրկնէ հովն աննպատակ.
Աղաղակներդ ծառին, սարին.
Ի՞նչ կը պատմես դուն գիշերին
Որ կու լայ մայթը հեւքիդ տակ։

Այս իրիկուն, ձիւն իրիկուն,
Հին եղանակ մը հոգեցունց,
Ծոյլ երազանքը արթնցուց
Մութ, ամայի ճամբաներուն։

Երգը մեռաւ հեռուն, անհետ.
Բայց այդ չափով, այդ յանկերգով.
Պատուհանիս գիշերին քով,
Հոգիս կու լայ դեռ երգին հետ...

Martin Rocek: Article 301

The past has spidery fingers
with names such as Samast.
The rancid hate that lingers
turns rage into disgust.

But then, in Istanbul
a hundred thousand link
their arms, defy the rule,
and shout "We're all Hrant Dink!"




Martin Rocek, New York.
Used here by kind permission of the author.

Մուշեղ Իշխան։ ԸՆԿԵՐՆԵՐ ԿԱՆ

Որքա՜ն անուշ հոգիներ կան ամէն տեղ,
Սարի քնքուշ ծաղիկներուն պէս բուրեան.
Սարէն հոսող ջուրերուն պէս դիւթական՝
Որքա՜ն կեանքեր կը կարկաչեն սիրազեղ։

Քաղցրալեզու եւ քաղցրասիրտ ո՛վ մարդիկ,
Աղն էք երկրին եւ լոյսը՝ մութ երկինքին.
Ձեզմով հարուստ եւ ձեզմով միշտ երջանիկ՝
Կարօտագին ես կը վազեմ այս կեանքին։

Որքա՜ն բարի ընկերներ կան ամէն դի՝
Ինչպէս խոնարհ պտղատու ծառ թեւաբաց.
Հովերուն դէմ կանգնած իբրեւ սէգ կաղնի՝
Որքա՜ն ձեռքեր կը բարեւեն քեզ յանկարծ։

Ո՛չ մէկ գինի, բարեկամնե՛ր աննման,
Ձեր բարութեան, ձեր արութեան համն ունի.
Օր մը գուցէ այս աշխարհէն կշտանամ,
Բայց ձեր կարօտն իմ մէջ յաւէտ կ՚արիւնի։

Որքա՜ն անձեր, որքա՜ն գանձեր կան մեր
շուրջ, Ճառագայթի եւ աղօթքի պէս արդար.
Հոգեճաշակ համբոյրի պէս սրբաշունչ՝
Որքա՜ն նայուածք քեզ կը գրկեն գաղտնաբար...

Մ. ԻՇԽԱՆ

1961

Peter Aivazian: Just Imagine

The tip of a blade of grass
Fluttering in the gentle breeze.
It’s like the tip of a conductor’s baton.

Now imagine all the tips of grass fluttering
in an entire field.

Imagine the different sounds of music.

Just imagine.


Peter Aivazian, Calcutta, November 23, 1981.
Used here by kind permission of the author.

ԶԱՐԵՀ ԽՐԱԽՈՒՆԻ: ԹՌՉՆԱԾԱՐԱՒ

Առուակը որ կը հոսի
գլգլալէն
մերթ խնդալէն, մերթ լալէն
Ցատկռտելով կոշտ քարերուն վրայէն
ով գիտէ
քանիերորդ՝ սառուցային շրջանին
քշուած բերուած իր հունին
Եւ շոյելով երեսն անոնց
դարձած ողորկ ու փայլուն
Կը կարկաչէ միօրինակ
մերթ մեղմօրօր, մերթ վարար
Բայց չի գիտեր
թէ դէպի ո՞ւր կը դիմէ
ինչո՞ւ կ՚երթայ հոսանքն ի վար
ի՞նչ է վախճանն իր երթին
Ու չի տեսներ
թէ թռչնիկը հասակովն իր անհամեմատ աննշան
թառած հազար հազարամեայ քարի մը հարթ գագաթին
Կը խոնարհի հոսուն ջուրին
Իր կտուցը կը թաթխէ
Յետոյ երկինք կը նայի -
Ան ումպ առ ումպ
Յաւերժութիւն կը խմէ:


12 - 8 - 2000, Շդաուֆէն

ՊԷՊՕ ՍԻՄՈՆԵԱՆ: ԳԱՐՆԱՆԱՅԻՆ ՄԵՂԵԴԻՆԵՐ

Համանուագ կայ այսօր բնութեան մէջ եւ օդին՝
Ճռուողիւններ սիրակա՜նչ համերգի պէս ներդաշնակ,
Կը դաշներգեն ցնծագին մեղեդիներ գարնայի՛ն.
Երկինքն այսօր է՛ կարծես երգեհոն մը հովուերգակ:
Որուն ոսկէ՜, արծաթէ՜ ստեղներուն վրայ ջինջ,
Կը նուագե՜ն, կը կայթե՜ն նուրբ մատներով թռչունի:
Առաւօտեան զով սիւքին ու զեփիւռին թաւշային,
Աղբիւրներուն երգեցիկ, առուակներու խոխոջին
Լուսակարկաչ մեղեդին՝ խարշափներով դաշնաւոր,
Ու գիւղակի մատուռին ղօղանջները մեղմօրօր
Կ՚ըլլան համերգ ազգային, բնութեան մէջ բազմալար,
Սրնգահար հովիւն ալ՝ արուեստագէտ խմբավար:
Գարնանային համերգի մեղեդիներն այս ցնծուն,
Կ՚ողողեն զիս նուագով, բնութեան խոր ձայներով:
Ժխորներէն քաղաքին, աղմուկներէն մայթերուն
Ու յափրանքի հովերէն հոգիս դարձած պարտասուն:
Կը վերանա՜յ ըմպելով վայելքի հե՛շտ բաժակէն
Կ՚այլակերպուի փառահեղ լուսերգութեան այս տօնէն:
Կ՚արձագանգեն հոգւոյս մէջ նուագները բնութեան,
Յուզումներու թրթիռներս ձայնանիշեր կը դառնան.
Ծնունդ կ՚առնեն արիւնէս նոր երանգներ խազերու,
Կ՚այլափոխուի տարօրէն հոգիս վինի բազմալար,
Կը զգամ ցաւը երկունքի ծնելիք նոր երգերու:
Լոյսի, ձայնի ծուէններ, որոնք փերթ-փերթ կը թափին,
Կ՚ըլլան երգեր տաւղահար, մեղեդիներ գարնայի՛ն:

ՄՈՒՇԵՂ ԻՇԽԱՆ: ՀԱՆԳՍՏԱՑԱ՞Ւ

Ըսին՝ մեղք էր, հանգստացաւ,
Ազատեցաւ վերջապէս,
Կեանքը կեանք չէր, այլ վիշտ ու ցաւ
Ու հառաչանք աղեկէզ։

Ի՞նչն է հանգիստն ու ի՞նչը ցաւ
Յաւերժական քունին մէջ,
Ուր ոչ տենչ կայ, ոչ ալ ծարաւ
Տառապողին համար խեղճ։

Հանգստացաւ…Օ՜ ի՜նչ հեգնանք,
Երբ իր շրթներն աներեր
Դամբանին պէս կը մնան փակ
Եւ չեն ըսեր՝ «փա՜ռք քեզ, Տէր»։


Յունուար 2, 1990
"Իրիկնալոյս Ռումբերու Տակ"

Արսէն Ճանեան: ԱՐԵՒՈՒՆ ՏԱԿ

Ես ալ քեզի պէս կ՚ուզէի շողալ
Անխտիր, ամբո՜ղջ աշխարհի վրայ
Բախտաւո՜ր արեւ։

Այդպէս՝ կ՚ուզէի փողփողուն դէմքս
Բախտին պէս ցոյց տալ մարդերուն բոլոր
Օրհնաձիր արեւ։

Ես ալ կ՛ուզէի աշխատող ամէն հաւատաւորի
Հարուստ բաժին մը սահմանել սրտէս
Սիրածոր արեւ

Ես ալ կ՚ուզէի ցոլքերու ցանցով
Անո՜յշ օրօրել բեռնաւոր ոստը ծառին օրհնաբեր
Երջանիկ արեւ։

Ես ալ քեզի պէս վերջապէս իմ քոյր
Կ՚ուզէի ըլլալ մտերիմ կայծը մարդկային խորքին.
Գորովոտ մայրը՝ մարդուն արցունքին
Խորարմատ ցաւին, կրակ կարօտին
Թալանուած սրտին, անհուն զրկանքին
Ժողովուրդներու հասարակաց սիրտ՝
Լուսատո՜ւ արեւ։

Պոլիս - "Արեւուն Տակ" 1962

Khatchig (Archie) Minasian: The Little Feet

Click here for the audio clip The Little Feet read by Lola Koundakjian.



We mark a patch of early snow
with little feet
quite deep and neat.

There's not a place we wish to go
with sheets of chill
upon a hill.

There's not a cure our steps will show
in any track
you follow back.

There's not a thing we wish to know
with little feet
quite deep and neat.

Khatchig (Archie) Minasian

Գուսան Շերամ: Գնա, բլբուլ

Գնա՛, բլբուլ, թռիր գնա
Էս արյունոտ աշխարհեն,
Թռի՜ր, բլբուլ, էլ մի՛ կենա ...
Բաժանեցին քեզ վարդեն:

Քո սիրեկան սիրուն վարդդ
Քամին փչեց չորացուց,
Արնով լցրած վարդարանդ,
Այգիներդ փչացուց:

Արդեն եղավ ագռավի տեղ,
Էստեղ էլ վարդ չի բացվի,
Զուր մի՛ ողբա, խղճուկ բլբուլ,
Ցավերդ առ հեռացիր:


1906

Խաչիկ Դաշտենց: ՀԱՅԵՐԵՆ

Click here for an audio version set to music by Berge Turabian.

Մեր շուրջը լեզուներ նոր — հին,
Մեր շուրջը խոսում են այլորեն,
Եկ խոսենք, եղբայր իմ,
Հայերեն:

Կուլ չերթանք այս ահեղ լափումին
Թույլ չտանք մեր լեզուն ավերեն,
Եկ խոսենք, մի՛շտ խոսենք
Հայերեն:

Մենք ունենք աշխարհում Մասիս սար,
Այդ սարը գալիս է դարերեն,
Նա անվերջ խոսում է
Հայերեն:

Զավակիդ Հայկազյան դպրոց տար,
Եկ գրենք Մեսրոպյան տառերով,
Եկ խոսենք մեր անուշ
բառերով:

Մեր հանդեպ ապագա լուսեղեն
Թող հնչի մեր լեզուն վեհորեն,
Թող այրվի մեր հոգին
Այդ հրեն:

Մեզ ցրեց մի բազուկ անօրեն,
Թե կուզես սերունդներ մեզ ներեն,
Մենք Հայ ենք, եկ խոսենք
Հայերեն:

Այս օտար աշխարհի ցրտերում,
Եկ սիրենք մեր լեզուն ջերմորեն,
Եկ վառենք ու վառվենք
Հայերեն:


Khachik Dashtents (1910-1974)

Ռուբէն Գազանճեան։ Միջերկրական

Հորիզոնին վրայ գեղեցիկ չէր լուսինը.
ալիքը բարձրացաւ եւ զայն ծածկեց
երբ սկսաւ փոթորիկը
երբ ջուրերուն վրայ տխրութիւնս գեղեցկացաւ։
Փրփուրներ բարձրացան մինչեւ աստղերուն.
վար իջան, ճակտի՛ս։
Աչքերուս մէջ ինչ կը տեսնես՝ արցունքներ չեն
այլ Պայծաչակերպութիւնը ցաւիս։


Ռուբէն Գազանճեան, "Կեանքը-քոյրս" Փարիզ, 1964.

Aaron Poochigian: The Parlor

Nothing was an heirloom. We had none,
But a cause cherished like a vintage gun
Hung there: why goatherds in a mountain town
Had dug pits by the roadside and lain down.

I can’t rest, even as a great grandson,
When young Turks tell me what was done is done.
Our women--raped not just by anyone.
We never called the couch an ottoman.

Aaron Poochigian: The Only Grandson

In Memoriam: Vaughn Bedros Poochigian, 1909—1996

From Midway over plains, divides, and basins
On smaller jets destined for shorter flights
I reached the Valley, where, at your last rites,
Three priests agreed: you had grown grapes for raisins
And never grumbled because family lines
Branch always into further mouths-to-feed.
(Old women in whispers talked about my seed.)
Soon we had sold the orchard, cleared the vines.

You died too early to have dubbed me “crazy”—
An honorific title in our tribe.
True to your memory, I have crossed the hazy
Land of the Lost Wine (the enchanted one)
And smuggled out this cutting as a bribe,
A scion for you, grandpa, if no son.

Գէորգ Էմին։ ՄԵՐ ԱՅԲՈՒԲԵՆԸ

Այբուբեն չէ սա`
Բե՜րդ է անմատոյց,
Գա՛նձ է աննուաճ.

Դո՛ւռ է փրկութեան,
Ե՛լք, երբ յոյս չկայ,
Զարթօնքի նուա՜գ:

Էութի՛ւնն է մեր,
Ընթացքն ու ուղի՛ն,
Թագ ու զօրավա՛ր.

Ժողովող մի կա՛նչ,
Իմաստուն խորհո՛ւրդ,
Լինելու հնա՛ր:

Խո՛ւնկը խորանի,
Ծնո՜ղը Բանի,
Կնի՛քն ինքնութեան.
Հա՜ցն համապազօր հայի սեղանի,
Ձիրքերի հնձա՛ն:

Ղօղա՛նջը երգի, ղե՛կը ընթացքի,
Ճեմարա՜ն ճառի.
Մարզարան մտքի, մատեան հաւատքի,
Ի՜ւղ անմար ջահի:

Նախահի՛մքն է մեր,
Շո՛ղը մեր յոյսի,
Ոգի՛ն մեր ճարտար.

Չինարի՜ն այգու,
Պարի՛սպը մեր տան,
Ջրաղա՛ցն արդար:

Ռո՛ւմբն է մեր ռազմի,
Ռո՛ւնգը բնազդի,
Ռահվիրան կեանքի.
Սէրն ու սի՛րտն է մեր,
Սե՜րմը` միշտ ծլող,
Վէմ ու վիմագի՛ր:

Տունը` ցամաքում,
Տապանը` ջրում,
Րոպէն` սլացքում.
Ցորեանը` արտում,
Ուղին` անյայտում,
Փառքը` սխրանքում:

Քի՛ստն ու քա՛ղն է մեր,
Քանքա՛ր ու քնա՛ր,
Քարաւա՛ն ու ա՛փ.

Եւ
Օջա՛խն անմար, օժի՛տն անհատնում,
Ֆէ-ից մինչեւ Ա՛յբ:

Համբիկ Մարտիրոսեան։ Ապրիմ… Մեռնիմ

Click to hear the audio clip Marguerite read by Lola Koundakjian.


Գարուն է հոգւոյս մէջ
Ու կանաչ Ապրիլ…
Ծաղկեր են յոյսերս՝
Նոր խինդով մ՛անգին,
Պարտէզիս մէջ ծլեր
Նոր ապրիմ-մեռնիմ,
Վճռած եմ… ես
վճռա՜ծ՝
Վերստին ապրիլ,
Գտնելու տենչով
Իմ կորսնցուցած
Սէրս հեռաւո՜ր
Մանկութիւնս ո՜րբ
Երազս կապո՜յտ
Երգս սպիտակ՝
Ծո՜վ… մշուշապատ…։




«Սպիտակ երգ», Պէյրութ, 2003.

Arpine Konyalian Grenier: Kessab, Syria

In my memory
you are
not a prairie dream
revisited
not a distorted shoot
from early spring
not a purple-stoned sceptre
nor the remnants of a blind man's dog
but a veil I wear
when blood scratches
my brain searching
for cradle
the sound of wedding drums
approaching
the wait of moon brides
unravished bodies
willing sweet sable
to a stride.


From the volume St Gregory's Daughter, Copyright 1991 Arpine Konyalian Grenier

ՄՈՒՇԵՂ ԻՇԽԱՆ: ԹՈՌՆԻԿ ՀԵՌԱՒՈՐ

Թոռնիկ սիրական, թոռնիկ հեռաւոր,
Ես քեզ չեմ տեսած, բայց կ՚ըսեն որ կաս.
Օրօրանիդ մէջ կը ննջես անդորր,
Գուցէ կը ժպտիս, գուցէ եւ կու լաս։

Դուն աշխարհ եկար, երբ ես կը մեկնիմ,
Իրարմէ հեռու, ծովերով բաժան.
Ես պիտի չըլլամ պապիկ մտերիմ
Եւ քու ծաղկումիդ երջանիկ վկան։

Երբ դուն կը նետես քայլըդ առաջին,
Նոր իջած քու մօր խանդակաթ գրկէն,
Ինչպէ՜ս կ՚ուզէի սիրով ցնծագին
Բռնել քու դողդոջ կակուղ թաթիկէն։

Օ՜ ճակատագիր… դառնալ մեծ հայրիկ.
Բայց չկարենալ անուշ ձագուկին
Լսել նորազարթ բառերը քաղցրիկ
Եւ զինք կուրծքիդ դէմ սեղմել կաթոգին։

Թոռնիկ սիրական, ո՛վ թոռնիկ երազ,
Պապիկդ անծանօթ արդ կրնայ միայն
Օրհնել քեզ հեռուէն, որ ծաղկիս, մեծնաս
Եւ պայծառ պահես ճրագը մեր տան։


Դեկտեմբեր 20, 1989
"Իրիկնալոյս Ռումբերու Տակ"

ԱՆԳԻՆԷ ՎԱՐԴԱՆԵԱՆ: ԴԱ ՔԱՂՑՐ ՐՈՊԷ ԷՐ ՄԻ

Անչափ քաղցր էր,
Երբ աչերիդ նայեցի,
Դրանց խորքը ես սուզւեցի
Եւ երբ գտայ գաղտնիքը քո,
Սիրոյ կախարդանքը զգացի:

Դու քնքուշ, դու բարի,
Ոնց ալ արեւ
Ծագեցիր իմ սրտում,
Արեւելք դարձար՝
Մութ ու թախծոտ իմ աչերում արեւմտեան,
Որքա՜ն կուզէի այդ մի րոպէն
Անաւարտ լինէր ու յաւերժական:

ԵՂԻՇԵ ՉԱՐԵՆՑ: ՔԱՄԻՆ

Քամին,
Աշնան քամին
Թռցնում է դեղին նժույգները իրա:

Ինչ-որ մի տեղ հիմա
Հավաքել է ի մի
Ու փչում է աշնան հոգեվարքի ժամին
Իր ահռելի հոգին մի վիթխարի բերան:

Քամին,
Աշնան քամին
Հռնդում է հիմա.
Փոշու հսկա դեզեր փախցընում են իրար
Սարսափահար դարձած նախիրների նման:

Քամին,
Աշնան քամին…
Քաղաքը գորշ ու մութ:
Ամեն անցորդ դեղին զառանցանք է հիմի՛,
Որ իրիկվա մեգին երազվել է քամուն:

Փողոցները երկար,
Ու ձանձրալի, աշնան անձր—ների նման,
Փողոցները, որ կան,
Փողոցների ներկան,
Փողոցները` դաժան, անհրապույր, չարկամ, -
Որքան, որքան, որքան ահավոր են հիմա:

Քամին,
Աշնան քամին
Մոլորվել է այստեղ.
Մահվան սարսուռ առած վիրավոր է նա մի:
Ու կարող է հիմա ամեն արգելք քանդել
Քամին,
Աշնան քամին…

Հռնդում է,
Փնչում,
Ահեղացունց ցնցում ցուցանակները չոր.
Զրնգում են ահից պատուհաններն հնչուն,
Ու թռչում է քամին, - երկաթաթ— թռչուն, -
Զարհուրելի, զազիր փողոցների միջով…

Խելապտույտ, անմարդ փողոցներում կորած,
Զարհուրելի ոխով ու զայրույթով իրա,
Որպես ոսոխ տեսած մի վիթխարի հովազ,
Հայացքներում‘ փոշի — արնամուժ ավազ, -
Քամին, աշնան քամին հարձակվում է ահա
Անօգնական կքած բուլվարների վրա:

Օ, բուլվարի հիվանդ ծառերը որբ ու խենթ,
Ցնցոտիներ հագած պառավների նման, -
Ծվատում են նրանք դեղին մազերն իրենց,
Գլուխները ցնցում ու մորմոքում հիմա:

Ծառերը ծեր, հիվանդ,
Ծառերը ծուռ ու չոր,
Մուրացկանի նման ծառերը խեղճ ու մերկ.
Քամին ծեծում է ծեր գլուխները նրանց
Ու ճչում է մահվան չարագուշակ ճչով, -
Երբեք,
Երբեք,
Երբեք…

Օ, գթացեք հիմա.
Այդ ծառերին` խաչված բուլվարներին ամա,
Օ, փրկեցե՛ք նրանց հարվածներից քամու,
Որ բերում է նրանց մահվան մորմոք ու մահ:

Օ, գթացե՛ք հիմա.
Լսեք, լսեք, լսեք. -
Այս ահռելի, դաժան հոգ—արքի ժամին`
Պիտի դառնա, որ ձեր հոգինե՛րը խուժե -
Քամին,
Աշնան քամին…

1922

Ara Baliozian: The Human Condition

We walk like apes
Eat like cannibals
Talk like parrots
Fight like dragons
And call ourselves
Civilized human beings.



This poem has appeared in Armenian-American Poets: A Bilingual Anthology. Garig Basmadjian (Translator).

Սարգիս Վահագն: Դրախտ Կորուսեալ

Մա՛րդ,
Ընդմիշտ վտարուած դրախտէն եդեմական,
Ո՛չ թէ արգիլեալ պտուղն համտեսած ըլլալուդ համար,
Ո՛չ թէ սողունին եւ Եւային անսալուդ,
Ոչ իսկ անտեսելուդ՝ պատգամն աստուածութեան։
Ընդհակառակը՝ այդ բոլորը լա՛ւ ըրիր, ճի՛շդ ըրիր,
Ի հարկին կրկնէ՛, ապրէ՛ կեանքը լրիւ, վայելէ՛,
Եղիր մի՛շտ ըմբոստ, արկածախոյզ եւ տեսլապա՛շտ,
Եղիր պարզապէս մա՛րդ։

Դեռ գիտցի՛ր, մա՛րդ,
Յաւերժ վտարուած դրախտէն բնութեան՝
Ոչ թէ սիրելուդ կամ ապրելուդ համար,
Ոչ թէ համարձակած ըլլալուդ
Աստուածային շնորհք տալու դէմքիդ եւ էութեանդ ստեղծագործ,
Ո՛չ, մի՛ հաւատար այդ սնոտի առասպելին.
Գիտցի՛ր, միայն ու միայն անո՛ր համար՝
Որ դաւաճանեցիր քու մայր բնութեան,
Խախտեցիր կշռութիւնը տիեզերական,
Կողոպտեցիր, վատնեցիր մսխեցիր անհաշիւ
Գանձերն ու աւիշը ծոցւոր հողին։
Եւ դեռ անոր համար՝
Որ կեղտոտեցիր, շրջապատդ անգամ,
Եղծանեցիր նոյն իսկ կանա՛չը՝
Միա՛կ նեցուկդ ու պաշտպանդ,
Շունչդ ու թոքերդ,
Ծխահեղչ թունաւորեցիր նաեւ կապոյտը՝
Թռի՛չքը մտքիդ, սլա՛ցքը հոգիիդ,
Երա՛զդ։
Մա՛րդ,
Առմիշտ վտարուած դրախտէն բնութեան՝
Ալ ժա՛մն է որ զգաստանաս.
Եթէ ոչ՝
Ագահութեամբ, ընչագաղցութեան տենչութեամբ վարակուած,
Քու խօլարշաւիդ մէջ այսպէ՛ս, գուցէ ժպրհիս նաեւ օր մը,
Շպրտել Սեւ Կէտի երախին
Մոլորակ երկիրը մեր։

Բայց ինչո՞ւ,
Ի՞նչ իրաւունքով։

ՍԱՐԳԻՍ ՎԱՀԱԳՆ

(Կենսագրական գծեր)


Ծնած է Պէյրութ,1927 Հոկտեմբեր 7-ին։ Նախնական ուսումը ստացած է Աբգարեան եւ Սահակեան վարժարաններուն մէջ, ապա երկրորդականը շարունակած՝ տեղւոյն ֆրանսական Լիսէն, եւ աւարտած Առեւտրական ճիւղը 1945՝ին։
Կանուխէն սիրած է գիրն ու գրականութիւնը։ Նախ փորձած է բանաստեղծութիւններ գրել, բայց շուտով ներգրաւուած է արձակի, գլխաւորաբար պատմուածքի սերով։
Յիսունական թուականներէն սկսած է մաս կազմել այլազան գրական եւ մշակութային խմբաւուրումներու։ Գործօն մասնակցութիւն բերած է Պէյրութի «Գրական Շրջանակ»ի կազմաւորման եւ անոր յետագայ գործունէութեան։
Իր գրութիւնները, 1954-էն սկսեալ, հետզհետէ լոյս տեսած են «Մշակոյթ», «Լուսաբեր», «Նոր Գիր», «Անի», «Շիրակ», «Գարուն», «Նաւասարդ», «Համայնապատկեր» եւ «Առագաստ» գրական ամսագրերուն մէջ։ Վաթսունական թուականներու կէսէն մնայուն կերպով աշխատակցած է «Շիրակ» ամսագրին եւ ապա մօտ տասը տարի, մինչեւ 1986 մաս կազմած է անոր խմբագրական կազմին, վարելով միջազգային գրականութեան բաժինը։
Գրականութեան առընթեր, ան լուրջ հետաքրքրութիւն ցոյց տուած է շարժանկարի եւ թատրոնի արուեստներուն նկատմամբ։ 1958-1959-ին, Պէյրութի մէջ հրատարակած է սփիսռքի պատմութեան մէջ աննախադէպ երեւոյթ հանդիսացող «Նոր Սինեմա» արուեստի պարբերագիրքը։
Իր լոս ընծայած գործերն են.- «Մատանիներ» 1969, (արժանացած «Հայկաշէն Ուզունեան» գրական մրցանակին), «Արմատներ» 1989 եւ «Տագնապը» 2000, պատմուածքներու հատորները, «Նայիրեան Մորմոք» 1982, (արժանացած «Ալեք Մանուկեան» գրական մրգանակին,) եւ «Աշոտ Ողորմած» 1991, թատրերգութիւնները։ «Արշիլ Կորքի» վէպը, 2004-ին, կու գայ ամբողջացնել գեղարուեստական արձակի իր եռափեղկ շարքը, նաեւ արժանանալով՝ Հայաստանի Թէքէեան Մշակութային Միութեան 2004 թուականի տարեկան Գրական Մրցանակին եւ «Հայկաշէն Ուզունեան» Գրական Մրգանակին։ 2007-ին ֆրանսերէնէ թարգմանած եւ լոյս ընծայած է Արմէն Լիւպէն-Շահան Շահնուրի ամբողջական բանաստեղծութիւնները՝ «Շուրջը Ոջինչ» խորագիրով։
2008-ին արժանացած է Ամենայն Հայոց Հայրապետ Գարեգին Բ-ի շնորհած Ս. Սահակ-Մեսրոպ Մաշտոց շքանշանին։
Ան ամուսնացած է վաստակաշատ դաստիարակուհի Հայկուհի Աճէմեանին հետ, ունի չափահաս երեք զաւակներ եւ 1987-էն ի վեր հաստատուած է Լոս Անճելըս։

Սարգիս Վահագն։ ԿՐԱԿՄԱՐ

Փակէ՛ փեղկերդ,
Դուռ ու պատուհանդ,
Փակէ՛ ինչ որ կրնաս.
Աչքե՛րդ, շրթնե՛րդ, ունկե՚րդ,
Ամէ՚ն, ամէն ինչ։
-Դուրսը՝ կրակմար է, տագնա՛պ։

Դուրսը՝
Գիշերը առանձին՝
Կը ճանկէ աչքը աստղերուն։
Սալայատակները՝ ամայութեան,
Կը սրսփան, կը դողան,
Կաղկանձներուն տակ լռութեան։


Դուրսը՝
Անձաւներէն իջեր է մարդը։
Եւ մերկ նստեր՝
գիշերուան յեսաքարին վրայ
Կը սրէ ժամիքները բնազդին։
Նախամարդը՝ հրազէնի երախներով
Կը գոռայ իր վախը։

Շո՛ւտ,
Փակէ դուռ ու պատուհան,
Դեռ՝
Կղպէ՛ սիրտըդ ալ
Հաւաքէ՛ երազներդ,
Ծալլէ՛ տերեւներդ,
Կապկպէ՛ կեղեւներդ,
Փակէ ինքզի՚նքդ.
- Դուրսը կրակմա՛ր է…

Պէյրութ 1981

Ռուբէն Գազանճեան։ Հովին Երգը

Click here for the audio clip The wind's song read by Lola Koundakjian.

Այս մութին
մութին
այնպէս ցաւագին
հովը կը փչէ։
-- Կ՛ըսեն, հովը չէ։
Աղջիկ մ՛է, կ՛ըսեն
որ հեծեծալէն,
մազերը խառնակ թափթփած կուրծքին
այս ուշ գիշերին,
այս մութին
մութին
փողոցէ փողոց կը շրջի մոլար,
ցնդած, խելագար։


Հովը կը փչէ։
-- կ՛ըսեն աղջիկն այդ
չունեցաւ հայր, մայր,
կ՛ըսեն աղջիկն այդ
ծնաւ ցաւագար.
մեծցաւ փողոցի ստուերներուն պէս
տառապած ու հեզ,
եւ միշտ դողդղաց,
անշշուկ, անլաց։


Հովը կը փչէ։
-- Կ՛ըսեն, հովը չէ
որ այդպէս խռով
կու լայ ժամերով.
աղջիկ մ՛է, կ՛ըսեն,
որ հեծեծալէն,
մազերը խառնակ թափթփած կուրծքին
այս ուշ գիշերին,
փողոցէ փողոց կը շրջի մոլար
ցնդած, խելագար,
եւ մութին
մութին
կո լայ անձկագին։

Հովը կը փչէ։
-- Կ՛ըսեն, հովը չէ…


Ռուբէն Գազանճեան, "Կեանքը-քոյրս" published in Paris, 1964.

James Magorian: Mime Performing with a Knee Injury

The news spreads
through town
like wildfire.

Alina J. Gregorian: Good Citizen

I am not your nation's capital.
I am not fiscally responsible.
Nor am I delighted to meet you.
But I'd like to start flossing.
I'd like to throw arrows at Utah.
I'd like to sign my name here.
I'd like to tell an ant colony
to pack up and go home.
I'd like to sew your mouth shut.
I'd like to wave a flag on some
mountain overlooking some sea.
Here's what's going to happen:
I'm filling my car with gasoline
just to drive over these stones.


Alina Gregorian is an MFA student at The New School.

Aram Saroyan and Diana Der-Hovanessian added to roster of Other Voices International

Please visit The Other Voices International Project, a cyber-anthology.

Aram Saroyan and Diana Der-Hovanessian are part of Volume 37, while Nora Nadjarian can be found in Volume 19.

Enjoy!

Ara Baliozian: Haiku

Little toadstools
On the lawn:
Reminders of Hiroshima.



This poem has appeared in Armenian-American Poets: A Bilingual Anthology. Garig Basmadjian (Translator).

Արամ Շաւարշ (Փէհլիվանեան)։ՍՕՆԱՏ՝ ԼՈՒՍՆԻ ԼՈՅՍԻՆ

Հանդարտ հայելին լուսազեղ ջուրերուն
Հուպը հանդարտ արտերուն, բլուրներու հեռաւոր քանդակին
Սահմաններուն մէջ կարօտի մը հին
Հին օրերու արեւը իր մէջ մեղեդի մ'հեռուն
Ասուպ մը անցեալի մութ պաստառէն
Ու սրտիս մէջ աւիշը բարեկենդաններուն
Հանդարտ, հանդարտ սպասումն է ծովուն։

Ծառերու թափօրը սեւ, լոյսին մէջ
Ցախսարիկ ցնծութեան Զաւակ իմ
Սեւ ասպետներ սպաննեցին քեզ.
Այս իրիկուն
Սբարթաքիւսն ու իր եօթհազար խաչուածներն ես
Մայրական կուրծքիս վրայ դուն։

Կուրծքս ողբի պատն է հսկայ ու հեզ
Սեւ գիրքերէն՝ կանգնող գերիներուն...
Բայց պիտի չկրնան խլել ինձմէ քեզ
Զաւակ իմ որքան
Մտքիս կամարին վերեւ, հիւսիսայգ մ'ես դուն։

Թումբերու ետին,
Մռայլ ստրուկներու զանգուածը կոթողային
Կուտակուած պատրանքը պատմութեան սեւ էջերու
Ովկէան մը վրէժխնդիր ու ահարկու
Ու կուռ սաղմը Մայտանէքի սեւ ողբին
Մտքիս արգանդներուն մէջ դրին քեզ
Զաւակ իմ։

Պիտի չկրնան խլել ինձմէ քեզ
Պիտի փշրուի թափօրը սեւ ասպետներու
Քեզմով զրահուած կուրծքիս վրայ վէս.
Ողբերու դամբաններէն վեր, ցնծութեան հեւքը գարնանային
Դէպի յաղթանակ կ'երթանք այսօր, բիւրաւորներ դուն եւ ես
Զաւակ իմ։

Արամ Շաւարշ (Փէհլիվանեան) (1917-1979)
Ապրիլ 1950, "Կռունկ" ամսաթերթ

Peter Manuelian: For Justine

That night in desert places
by three lime trees,
vanilla malted vines --
white five-petalled
blossoms on brown walls;
we slept,
a courtyard oasis.

Under the moon
the cock was quiet
from twelve to four;
growing full,
in limelight then,
with boasts of distant hens.

Leaving, we forgot
three oranges on the
still mossy fountain's
cracked rim.

In the city
we placed three oranges
on the roof ledge,
loved, forgot.

When I left
avoiding morning
the cabman whispered;
the breeze that just
touches the face
is called the naseem.



This poem has appeared in Armenian-American Poets: A Bilingual Anthology. Garig Basmadjian (Translator).







Ամերիկահայ անգլիագիր բանաստեղծներ
Երկլեզու ծաղկաքաղ
Կարիկ Պասմաճեան (Թարգմանիչ)

AGBU Alex Manoogian Cultural Fund
1976 / Detroit

Սագօ Արեան։ ՈՂՋ ԼԵՐ ՄԱՀՄՈՒՏ ՏԱՐՈՒԻՇ

Click here for the audio clip Mahmoud Darwish read by Lola Koundakjian.


Իջիր աստիճաններէն,
Վար ու կամաց
Պիտի բռնես լոյսի թելէն
Ու տանիս հետդ յիշողութիւններդ.
Բարակ թել մը կը կապէ քեզ
Անցեալիդ։
Պիտի իջնես խորունկիդ մէջ
Ըսես լեարդին որ հանէ թոյները քեզմէ
Որ մաքրէ քեզ
Ապահովէ թռիչքդ...
Փրկէ աշխարհդ եւ
Արտօնէ որ թռչիս ...
Խմբագիրները պիտի չհասկնան թռչելու ժամանակը
Եւ ամբաստանգիրներ պիտի փակցնեն
Այն թաղամիս ճակատին ու ապրեցար
Եւ ուր ապրեցաւ յոյսը քեզմէ առաջ։


Գաղափարը ողջ է դեռ
Մահմուտ Տարուիշ,
Հայկական թերթերը ոչ իսկ տող մը գրեցին քու մասիդ .
Մեռած օրդ
Տղաս մեր պատշգամբը
Պայթուցիկներ արձակեց յիշատակդ ապրեցնելու համար։
Այդ օր
Երկինքը լաց չեղաւ,
Տխուր էին աչքերը բոլոր արաբներուն,
Արիւն եւ մահ չէր հոտեր Կազան,
Եւ երկիրդ
Որ երազ էր միայն ...խոնարհեցաւ
Մտաւ յաղթանակի ձեռքերուն վրայ։
Կը պատուեն քեզ
Ձեռքիդ ձիթենի, եւ մահդ հին ու փառաւոր ...
Մահդ որուն կիսանդրին հինէն փշրեցիր
Որուն դէմ գրեցիր ու ապրեցար
Եւ ձիթենին որ աչքերէդ զերթ ծառ
Խոնարհ ու սուրբ աճեցաւ բարեկամս ...

Ըսիր ծառին հպատակ եղիր
Ու բնակեցաւ մէջդ
Հաստաբուն, վաւերական բառին ըսիր
Աղօթք Դարձիր մօրս համար
Ու դարձաւ
Երգերդ ափէ ափ մագլցեցան ...
Բառերդ ասուպներ, բարեկամս ու դուն յաղթական մտար
Քաղաքդ վիրաւոր եւ անօթի
Անօթի քու սրբութեանդ.
Եւ կարօտ քու անունիդ։





Այլեւս մահուան մասին մի խօսիր,
Ես չեմ գիտեր,
Որ հայ բանաստեղծները ինչ կը խորհին քու մասին.
Կ՚ըսեն արդեօք որ մեզմէ մասնիկ մը մեռաւ։
Սա յիմար սփիւռքի պորտին նստած գրողները
Որ անպատկառ քէֆէրու մէջ ջնջուած են, չկան
Ի՞նչ պիտի ըսեն քու մասիդ ...

Աչքերուդ ուղեծիրն վրայ
Կայ պաղեստին արիւնը,
Կայ Կանան,
Կայ մասունք մը մեզմէ,
Կայ հաւատքը բառին
Եւ նախանձը կայ,
Բանաստեղծութիւնը ամէն օր պատէ պատ զառնողներուն .
Որոնք պիտի լռեն,
Լռեր են արդէն,
Մեռեալ են նոքա...


...
Դուն Րամալլա կը մտնես
Հոգիդ քեզմէ առաջ կը ճամբորդէ ու կ՚անցնի Թալլէթ Զաաթարէն
Կը բարեւես Անդրանիկ քեռայրիս,
Ու սիկարէթ կը հրամցնես անոր.
Կը թեւածես Եունեսքոյի վրայէն
Կը հարցնես Սարգիս Շահապեանին մասին
Որ հիմա Վըրճըն մէկա սթոր Սի Տի կը ծախէ։
Իմ մասիս ոչ մէկ տող,
Ապերախտ Մահմուտ,
Հին անճանաչ ընկեր,
Հին մոռացկոտ ընկեր,
Ձայն կը հանես մացառներէն,
Փշոտ ամայի վայրերէն ....


Դուն մինչ Րամալլլա կը մտնես.
Մենք մեր գրողները
Զիպիլի մեծ տոպրակներու մէջ կը թխմենք
Ու սանկ լաւ մը կը փակենք որ գլուխները դուրս չմնան
Հապա թէ մնան
Կրնան աղմկել ...




Դուն Րամալլլա կը մտնես
Մինչ Վահէ Օշականը, Պետիկը, ծօ միւսը Սարաֆեանը
Բոլորը զիպիլի նայլօններու մէջ փակուած կը մնան
Սփիւռքի փուճ ոստաններուն մէջ...







Դուն յաղթող իբրեւ,
Մեծ վճիռին սեղանին առջեւ ....
Ապրելու քաղաքիդ ջուրով
Ձիթենին ձեռքիդ
Վարդ ու ձիթենի
Որպէսզի մեծնայ
Որպէսզի աճի քեզմէ դուրս ...
Ծառդ,
Ու աչքերդ չմնան շուար
Կարօտ սիրոյ։
Այդ բառը
Այսահար, խենթ ու կատաղի..
Նման Փետրուարի անձրեւին։



Ըսէ բարեկամս ի՞նչ կայ հոգիէն վեր,
Պատմէ Երուսաղէմիդ մասին....



Պատմէ...

James Magorian: The Wheatfield of Van Gogh

The wheat is lifted, bent back like a trapdoor,
a searching, sweet reek of the past:
the paths--wet sticks poked into a fire--
hunter's bread, howl of flowers,

the earth red where the angelus bell is buried:
bright sorrow, light rattling
on the crooked stairway to the cloud-orchard,
that wheat, dependable chaos, ripening,

(stem rust, cutworms, 20 bushels an acre?),
that wheat, held open, scold
of color--whooping it up to no avail--
one torment like any other,

the body (a century of dark cellars,
all the hours huddled at the end of the day)
remembers, deepens, what is left
in dreams, desperate in an ashy intention,

that wheat, a warding off (time, pout of desire),
gruff yellow, molten oddities,
finished things, denials--the crows departing,
one field like any other.

This poem has been published in the Summer 2001 issue of The Literary Review. Copyright 2001, Fairleigh Dickinson University. All rights reserved.

Աւետիք Իսահակեան: ԱԲՈՒ-ԼԱԼԱ ՄԱՀԱՐԻ

Հատուած Վիպերգէն

ԵՕԹԵՐՈՐԴ ՍՈՒՐԱՀ

Եւ քարաւանը Աբու-Լալայի Արաբստանի մեծ անապատի
Դարպասների մօտ ծունկ իջաւ յոգնած…

Հորիզոնները հրդեհւում էին իրենց ամայի, ազատ ափերում,
Մութն հաւաքում էր քղանցքը թաւշեայ, բոցերով բոսոր երկինքն էր ծփում:

Եւ Աբու-Լալան նստեց մենաւոր` յակինթեայ ժայռին գլուխը յենած.
Հայեացքը սուզած դիւթական հեռուն, եւ հաշտ ու պայծառ, հոգին անդորրած:

-Ո՛հ, ի՜նչ ազատ եմ, անպարփակ ազատ, միթէ կարո՞ղ է այս մեծ Սահարան
Պարուրել, գրկել իր ծիրերի մէջ ազատութիւնըս` անհուն, անսահման:

Ո՛չ մի մարդկային աչք ինձ չի տեսնի, չի հասնի ո՛չ մի մարդկային բազուկ.
Ո՜վ ազատութիւն, դու դրախտային չքնաղ վարդերի լուսեղէն բուրմունք:

Քո պերճ վարդերով դո՛ւ պսակիր ինձ, վառի՛ր իմ հոգում ջահերդ հուրհրան.
Ո՛վ ազատութիւն, դու դրախտային լոյս-բլբուլների անմահ Ալ-Կորան:

Չքնաղ առապար, դու իմաստութեան ոսկեղէն աշխարհ, հազար ողջոյն քեզ,
Անարատ բադիէ, ուր մարդը մարդուն չի լլկել բնաւ, յար օրհնեալ լինես:

Տարածուի՛ր, անծիր, փռի՛ր աւազիդ դեղին ծովերը ազգերի վրայ,
Ծածկիր ողջ մարդկանց քէօշք ու խրճիթներ, գիւղ ու շահաստան, շուկայ ու կլայ:

Վիշապ հողմիդ հետ ազատութիւնը թող գահակալէ աշխարհը հանուր,
Եւ ոսկեվառէ վսեմ արեւը` ազատութիւնը աշխարհասփիւռ:

Հազար ու հազար հրաշալիքներով եւ հրաբորբոք հրապոյրներով
Շէմս-արեւն ելաւ` շքեղ լուսավառ, վարդքի, սնդուսի բիւր պարոյրներով:

Եւ վեհ արեւի ջահերի ներքոյ փռուեց, ծաւալուեց ծիրն անապատի,
Վառ-վառ հուրհրաց, ինչպէս տիտանեան հսկայ առիւծի ոսկեփառ մորթի:

-Սալա՛մ, քեզ, արե՛ւ, շիւքըդ բիւրաբիւր, դու Աստծուց հզօր, դու կեանքի աղբիւր,
Դու, իմ անմահ մայր, մայրական դու գիրկ, դու միակ բարի, դու միակ սուրբ, սուրբ:

Տիեզերական դու բաժակ անհուն` ոսկի արբեցման եւ երանութեան,
Դու հրճուանքի, հրապոյրների հրեղէն գինու դու անհուն ովկիան:

Տիեզերական հազարահանդէս դու մեծ խրախճանք, բարի՛ արեգակ,
Ահա իմ հոգին – մի ծարաւ բողբոջ, թափի՛ր նրա մէջ գինիդ անապակ:

Քո երջանկութեամբ, քո իմաստութեամբ, քո յաւերժութեամբ հարբեցրու ինձ,
Տո՛ւր ինձ անցեալի անզարթ մոռացում, լոյս անուրջներում քո բուրումնալից:

Հարբեցրո՛ւ ինձ, հարբեցրո՛ւ ինձ, քո անմահ գինով հարբեցրո՛ւ ինձ,
Մոռանամ մարդուն, սուտն ու մռայլը, մոռանամ յաւերժ չարիքն ու թախիծ:

Քո վսեմութեամբ հարբեցրո՛ւ ինձ, հարբեցրո՛ւ ինձ լոյս-հիացքներով,
Խաւալների դէմ անյաղթ-ախոյեան, գարունների մայր, ուրախութեան ծով:

Դու միակ բարի, դու միակ իմ սէր, դու միայն սո՛ւրբ, սուրբ, մայրակա՛ն դու գիրկ,
Դու յաւէտ գթոտ, մահը խորտակող, դու գերահրաշ, միակ գեղեցիկ:

Ես սիրում եմ քեզ, ես սիրում եմ քեզ, հրակոծ սիրով կիզիր, խոցիր ինձ,
Եւ ոսկեճաճանչ վարսերդ շքեղ փռիր ինձ վրայ, եւ գուրգուրիր ինձ:

Եւ արիւնոտիր իմ շրթունքները համբոյրիդ խայթով քո հրդեհակէզ,
Երջանկասփիւռ քո լոյս-գիրկը բաց, ես սիրաբորբոք թռչում եմ դէպ քեզ:

Եւ թող խլանան իմ ականջները` աղմուկն աշխարհի չլսեմ յաւէտ,
Յաւէտ կուրանամ աշխարհի համար, մարդկանց տեսնելու այլ չնայեմ ետ:

Դէպի արեւը դարեր ու դարեր, թռի՛ր, սլացի՛ր, ազնիւ քարաւան,
Նրա լուսեղէն, բոցեղէն գրկում, որ արեւանամ եւ յաւերժանամ:

Ո՛հ, իմ մայր-արեւ, քո ոսկեփրփուր ծիրանիդ շքեղ ձգի՛ր ուսերիս,
Որ ես յաղթական, լոյս փառքերիդ մէջ սրարբած սուրամ դէպի, դէպի քեզ:

Դու Աստծուց հզօր, դու միակ իմ սէր, դու միակ իմ մայր, մայրական դու գիրկ,
Դու միայն բարի, դու միայն սո՛ւրբ, սո՛րբ, դու գերահրաշ, միակ գեղեցիկ…



Աւետիք Իսահակեան